Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
To‘lov topshiriqnomalar bilan hisob – kitoblarni  
amalga oshirish tartibi 
 
 
 
Chizmadan  ko‘rinib  turibdiki,  sotuvchi  va  sotib  oluvchilar 
o‘rtasida  to‘lov  topshiriqnomalari  bilan  hisob  –  kitoblarni  amalga 
oshirganda  hujjatlar  aylanish  tartibi  juda  oddiy  bo‘lib,  uning 
ishtirokchilariga qator qulaylik va yengilliklar tug‘diradi. 
To‘lov topshiriqnomalar bilan hisob – kitoblarni amalga oshirishda 
dastlab  sotuvchi  va  sotib  oluvchi  o‘rtasida  shartnoma  tuzilib,  unda 
to‘lov  shakli  ham  kelishiladi  (1),  sotuvchi  oldindan  umumiy  to‘lov 
summasining  15  foizini  to‘lagandan  so‘ng,  tovarlarni  jo‘natadi  yoki 
xizmatlarni  ko‘rsatadi  (2),  sotib  oluvchi  shartnomada  kelishilgan 
summani  mol  sotuvchining  hisobraqamiga  o‘tkazish  maqsadida  to‘lov 
topshiriqnomani  bankka  taqdim  etadi  (3),  bankning  mas’ul  buxgalter 
xodimi  to‘lov  topshiriqnomalarni  tegishli  nazoratdan  o‘tkazgandan 
so‘ng  mablag‘ni  elektron  to‘lov  tizimi  orqali  respublika  bankiga 

---

78 
jo‘natadi  (4),  respublika  aksiyadorlik  tijorat  Agrobankida  elektron 
to‘lov topshiriqnoma tegishli dasturiy nazoratdan o‘tkazilgandan so‘ng 
sotuvchining  bankiga  jo‘natiladi  (5),  elektron  to‘lov  topshiriqnoma 
Agrobankning  Oqtosh  bo‘limida  dasturiy  nazoratdan,  mablag‘  sotuv-
chining hisobiga kirim qilinadi va bu haqda unga xabar qilinadi (6). 
To‘lov  topshiriqnomalari  bilan  amalga  oshiriladigan  naqd  pulsiz 
hisob – kitoblarning qator afzalliklari va ayrim kamchiliklari mavjud.  
Afzalliklari: 
 –  sotuvchi  bajariladigan  ish  va  ko‘rsatiladigan  xizmatlar  uchun 
oldindan 15 foizni oladi; 
 –  pul  to‘lovchi  tashkilot  tovar  olingandan  va  xizmatlar 
ko‘rastilgandan so‘ng to‘lov topshiriqnomasini bankka taqdim etadi; 
 –  to‘lov  hujjatlarining,  boshqa  naqd  pulsiz  hisob  –  shakllariga 
nisbatan oddiyli va tezligi; 
 –  tovarli  va  tovarsiz  operatsiyalarda  qo‘llanilishining  mumkin-
ligi. 
Kamchiliklari: 
 –  sotib  oluvchi  hisobvarag‘ida  mablag‘  bo‘la  turib,  ushbu  sum-
mani  boshqa  maqsadlarga  foydalanishi  natijasida  sotuvchi  to‘lov 
summasini kechikib olishi mumkin;  
 –  mablag‘  oluvchi  tashkilot  jo‘natilgan  tovarlar  va  ko‘rsatilgan 
xizmatlar  uchun  oladigan  mablag‘lar  pul  to‘lovchining  hisobvarag‘ida 
mablag‘  bo‘lmay  yoki  yetishmay  qolganda  mablag‘ni  olish  jarayoni 
cho‘zilib  ketadi.  Biroq  ushbu  jarayon  boshqa  to‘lov  shakllarida  ham 
uchraydi.