Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
 
7.2. Inflyatsiyaning vujudga kelish sabablari 
Inflyatsiya
– pul muomalasi qonunining buzilishi, iqtisodiyotda 
tovar massasi hamda pul massasi o‘rtasidagi nomutanosiblik jarayonida 
vujudga keladi. Inflyatsiyani vujudga kelishiga qator omillar ta’sir 
qilib, ularni ichki va tashqi omillarga ajratish mumkin.

---

140 
Ichki omillar tarkibiga ortiqcha pul massasi vujudga kelishi, mil-
liy valyutaga nisbatan ishonchning pasayishi, mamlakatning nomu-
tanosib to‘lov balansi kabilarni kiritish mumkin.
Tashqi omillarga mamlakat tashqi siyosatining beqarorligi, iqtiso-
diy inqirozlar, moliya va fond bozorlarida indekslarning o‘zgarishi 
kabilarni keltirish mumkin. 
Ta’kidlash joizki, oltin va kumush tangalar pul vazifasini bajar-
gan davrda iqtisodiyotda inflyatsiya muammosi mavjud bo‘lmagan. 
Metall pullar o‘rnini qog‘oz va tanga pullar egallagandan so‘ng 
iqtisodiyotda inflyatsiya bilan bog‘liq ziddiyatli holatlar vujudga kela 
boshladi. Chunki, qog‘oz va tanga pullar o‘zida haqiqiy qiymatni aks 
ettirmaydi. Dastlabki davrda ushbu pullar oltin va kumush metallar 
hamda tovarlar bilan ta’minlangan edi. 
Inflyatsiyaning vujudga kelishiga muomala va ishlab chiqarish 
sohasi, shuningdek, mamlakatdagi iqtisodiy – siyosiy omillar ham 
sabab bo‘ladi.
Inflyatsiyaning vujudga kelishida pul muomalasi omillariga 
byudjet taqchilligini qoplash maqsadida muomalaga qo‘shimcha tarzda 
chiqarilgan pullar, iqtisodiyotda asossiz ravishda berilgan kreditlar 
hajmining ortib borishi, mamlakat pul – kredit siyosatiga aholi ishon-
chining pasayishi va boshqalar sabab bo‘ladi. 
Ishlab chiqarish va iqtisodiy siyosiy omillarga mamlakatda 
import hajmining eksport hajmidan ortib ketishi, tovarlar va 
ko‘rsatilayotgan xizmatlar hajmi va sifatining pastligi, byudjet – soliq 
siyosati, mamlakatning tashqi va ichki iqtisodiy munosabatlar doirasida 
amalga oshirayotgan siyosati va boshqalar sabab bo‘ladi. 
Inflyatsiyaning vujudga kelishining asosiy sabablaridan biri 
iqtisodiyotdagi yalpi talab va yalpi taklif o‘rtasidagi muvozanatning 
buzilishidir. Inflyatsiya sharoitida kapital ishlab chiqarish doirasidan 
muomala doirasiga oqib o‘ta boshlaydi, chunki ishlab chiqarish 
jarayoni iqtisodiy jihatdan samarasiz sohaga aylanib boradi. Muomala 
jarayoni ko‘p vaqtni talab etmaganligi bois, dastlabki bosqichlarda 
uning ishtirokchilariga ma’lum miqdorda iqtisodiy foyda keltiradi, 
lekin inflyatsiya jarayonlarini tezlashtirishga xizmat qiladi. Inflyatsiya 
mexanizmi o‘z – o‘zidan rivojlanib, barcha soha va tarmoqlarni qam-
rab oladi, uning ta’sirida jamg‘armalar hajmi qisqaradi, kredit, 
investitsiya va tovarlar taklifi kamayadi.

---

141 
Inflyatsiyani keltirib chiqaruvchi