|
Jahon mamlakatlari milliy pul
birligining nomlari
Mamlakat
Milliy
puli
Mamlakat
Milliy
puli
Mamlakat
Milliy
puli
Avstraliya
Dollar
Kanada
dollar
Ruminiya
leu
AQSh
Dollar
Qatar
riyal
Salvador
colon
Albaniya
lek
Keniya
shilling
Samoa
tala
Aljir
dinar
Kipr
pound
Saudiya
Arabiston
riyal
Angola
kwanza
Qirg‘iziston
som
Senegal
frank
Argentina
peso
Qozog‘iston
tenge
Singapur
dollar
Armaniston
dram
Kongo
frank
Slovaniya
koruna
Afg‘onistan
afghani
Koreya
won
Sudan
pound
B.A.E
dirham
Kosta Rika
colon
Suriya
pound
Bangladesh
taka
Quvayt
dinar
Serra –
Leon
leone
110
Baxrayn
dnar
Latviya
lats
Tojikiston
somoni
Belarussiya
rubel
Leviya
Omani
Tanzaniya
shilling
Bolgariya
lev
Litva
litas
Togo
frank
Boliviya
boliviano
Mavritaniya
ouguiya
Trinidad va
Tobago
dollar
Bosnya va
Gersogaven
a
marka
Makao
pataca
Turkiya
lira
Botsvana
pula
Makedoniya
denar
Uganda
shilling
Braziliya
real
Malayziya
ringgit
Ukraina
hryvnia
Burundi
frank
Mali
frank
Urugvay
peso
Buyuk
Britaniya
sterling
Marokko
dirham
Filippin
peso
Vengriya
forint
Meksika
peso
Hindiston
rupee
Venesuela
bolivar
Misr
pound
Xitoy
yuan
Vetnam
dong
Mozambik
metical
Chad
frank
Gvatemala
quetzal
Moldoviya
lev
Chexiya
koruna
Gong Kong
dollar
Mongoliya
togrog
Chili
Peso
Grenada
dollar
Namibiya
dollar
Shvetsariy
a
frank
Gruziya
lari
Nigeriya
frank
Shvetsiya
krone
Daniya
krone
Niderlandiya
guilder
Shimoliy
Afrika
rand
Dominika
peso
Nikaragua
cordoba
Shri Lanka
rupee
Yevropa
Ittifoqi
euro
Norvegiya
krone
Ekvador
sucre
Jordan
dinar
Ozarbayjon
manat
Eron
rial
Zambiya
kwacha
Paragvay
guarani
Estoniya
kroon
Zimbabe
dollar
Pokiston
rupee
Efiopiya
birr
Indoneziya
rupiah
Polsha
zloty
Yamayka
dollar
Iroq
dinar
Panama
balboa
Yaman
rial
Isroil
sheqel
Rossiya
ruble
Yangi
Zellandiya
dollar
Kamerun
frank
Ruanda
frank
Yaponiya
yen
Baho masshtabi
– bu qiymatning pul birligida aks ettirish
vositasidir, pulning o‘ziga xos bo‘lgan texnik funksiyasi ham
hisoblanadi. Muomalada oltin va kumush tangalar pul vazifasini
bajargan paytda baho masshtabi, ya’ni milliy valyutaning bahosi
bevosita oltin va kumush tangalar orqali aniqlangan. Ya’ni, qog‘oz
111
pullar ma’lum miqdorda oltin va kumush tangalar bilan ta’minlangan.
1971 – 1973 yillarda rasmiy ravishda oltinning pul vositasi vazifasini
bajarishi va qog‘oz pullarning oltin bilan ta’minlanganligi bekor
qilindi. Natijada, milliy valyutaning baho masshtabi tovarlar va
xizmatlar hamda xorijiy valyutalarga nisbatan talab va taklif asosida
aniqlanadigan bo‘ldi, ko‘pchilik mamlakatlar milliy valyutaning
qiymatini aniqlashda dunyoning yetakchi valyutalari hisoblangan
AQSh dollari, yevro, yuan kabi valyutalarni asos qilib oladi.
Mamlakatda baholar masshtabi milliy pul birligi va uning elementlari
orqali o‘lchanadi. Masalan, O‘zbekistonda “So‘m” va 100 tiyin.
Pulning turlari
–
malakatdagi qonuniy to‘lov vositasi hisob-
lanadi. Hozirgi paytda hech qanday mamlakatda metall pul tizimi amal
qilmaydi. Pulning asosiy turlari sifatida kredit biletlari (banknota),
shuningdek, davlatning xazina biletlari va tangalar to‘lov vositasini
bajaradi.
Banknota
(bank biletlari) – bu qonuniy to‘lov vositalari hisob-
lanib, mamlakat Markaziy banki tomonidan muomalaga chiqariladi va
tartibga solinadi.
Xazina biletlari
– qog‘oz pul bo‘lib, mamlakat Moliya vazirligi
tomonidan davlat byudjeti taqchilligi va qo‘shimcha xarajatlarni
qoplash maqsadida muomalaga chiqariladi. Banknotalardan farqi
shundaki, ushbu pullar hech qanday qimmatbaho metall bilan
ta’minlanmagan bo‘lib, oltin va kumushga almashtirish mumkin
bo‘lmagan. Xazina biletlari pul tizimining dastlabki davrlarida joriy
etilgan bo‘lib, mamlakat Moliya vazirligi Markaziy bank bilan bir
qatorda pul chiqarish huquqini o‘zida saqlab qolgan. Hozirgi paytda
barcha mamlakatlarda milliy valyuta va pul muomalasi barqarorligiga
to‘liq Markaziy bank mas’ul ekanligi tufayli hech qanday mamlakatda
Moliya vazirligi xazina biletlarini muomalaga chiqarmaydi. Agar
byudjet taqchilligini qoplash uchun mablag‘ zarur bo‘lsa ushbu
mablag‘ni Markaziy bankdan kredit sifatida oladi.
Tanga –
metall quymadan, mamlakatning qonuniy to‘lov vositasi
sifatida
turli
qiymatlarda
muomalaga
chiqariladi.
Iqtisodiy
adabiyotlarda tangalar “maydalovchi pul” tarzida ham talqin etiladi,
buning boisi shundaki, tangalar kichik qiymatda muomalaga chiqarilib,
savdo – sotiq ishlarida qaytimlarni berishda qo‘llaniladi. Albatta,
buning uchun mamlakat milliy valyutasi barqaror va sotib olish
qobiliyati yuqori bo‘lishi maqsadga muvofiq.
112
Do'stlaringiz bilan baham: |
