Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar



Download 3,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet172/315
Sana11.01.2022
Hajmi3,47 Mb.
#346118
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   315
Bog'liq
PUL VA BANKLAR Darslik

banknota
  –  bu  ushbu 
bankning  unda  ko‘rsatilgan  mablag‘larini  xohlagan  vaqtda  real  pulga 
almashtirib  berilishini  kafolatlovchi  majburiyati  hisoblanadi.  U  bank-
ning  “vekseli”  hisoblangan.  Uning  tijorat  veksellaridan  farqi,  bank-
notalarni  xohlagan  vaqtda  real  pullarga  almashtirish  mumkin  bo‘lgan. 
Kapitalizmning  dastlabki  davrlarida  mijozlarning  kreditga  bo‘lgan 
ehtiyojining  ortib  borishi  banklar  tomonidan  chiqarilgan  banknotalar 
bilan  qoplangan.  Banknotalar  muomalada  pulning  to‘lov  vositasi 
funksiyasini  bajargan.  Banklar  o‘zlarining  real  pul  zaxiralaridan  bir 
necha barobar ko‘p miqdorda banknotalarni muomalaga chiqarishgan. 
Albatta, bu ma’lum davr davomida mamlakatda pul muomalasini 
tashkil  qilish,  hisob  –  kitoblarni  amalga  oshirish  va  muomala 
jarayonini tashkil etishda o‘zining ijobiy natijasini berib kelgan. Biroq, 


209 
vaqt  o‘tishi  bilan  tijorat  banklari  tomonidan  muomalaga  chiqarilgan 
qog‘oz pullarning hajmi va turi juda ko‘payib ketgan. Bu o‘z navbatida 
pullarning qadrsizlanishini, ayrim hollarda tijorat banklarining bankrot 
holatiga  tushib  qolishi  iqtisodiyotda  pul  muomasalasini  buzilishiga  va 
boshqa qator salbiy holatlarni vujudga kelishiga sabab bo‘lgan.  
Bularning  barchasi  mamlakatda  pul  emissiyasini  markazlashgan 
holda  amalga  oshirish  va  pul  muomalasini  tartibga  solish  zaruriyatini 
keltirib chiqaradi. Bu o‘z navbatida, tijorat banklari bazasida Markaziy 
banklarning  vujudga  kelishiga  sabab  bo‘ldi,  Markaziy  banklarning 
vujudga kelishi davlatga pul emissiyasini markazlashgan holda amalga 
oshirish va pul muomalasini tartibga solish imkoniyatini berdi. 
Masalan,  AQShda  1836  va  1860  yillarda  2500  dan  ortiq  shtat 
banklari  tashkil  etilib,  ularning  100  dan  ortig‘i  birinchi  o‘n  yil  ichida 
yopilib  ketgan.  Shu  davrda  banklar  mustaqil  ravishda  muomalaga  pul 
chiqarish huquqiga ega bo‘lib, muomalada ularning 5500 dan ortiq turli 
pul  belgilari  amal  qilgan.  Banklarning  stixiyali  ravishda  pul 
muomalasini  tashkil  etishi,  umumiy  nazoratning  mavjud  emasligi 
ularni  inqirozga  yuz  tutishiga,  aholining  ishonchini  pasayishiga, 
muomaladagi  pullarning  qadrsizlanishiga  sabab  bo‘lgan,  shuningdek, 
pulning to‘lov vositasi funksiyasini bajarmaslik holatlari tez – tez sodir 
bo‘lib turgan. Bu kompaniya va firmalarning moliyaviy yo‘qotishlariga 
sabab bo‘lgan. Jumladan, 1862 yilda banklarning inqirozga yuz tutishi 
natijasida  AQShning  yirik  kompaniya  va  firmalari  100  mlrd  AQSh 
dollaridan  ortiq  zarar  ko‘rgan.  Bularning  barchasi  AQSh  hukumati 
tomonidan tijorat banklari va pul muomalasi ustidan tegishli nazoratni 
amalga  oshirish  zaruriyatini  keltirib  chiqargan,  natijada  1913  yilda 
AQSh  Federal  zaxira  tizimi  tashkil  etilib,  ushbu  bankka  yagona 
emissiya  huquqi  va  tijorat  banklari  faoliyatini  litsenziyalash  vazifasi 
yuklatilgan
68

Iqtisodiy  adabiyotlarda, 

Download 3,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   315




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish