|
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
2-MAVZU.
FALSAFANING
MILLIY VA UMUMINSONIY
TAMOYILI
BAJARDI:
ILHOMOV AZIZJON
SBI 56-GURUH
2020-2021
1. Dunyoda o’z falsafa maktabini
yaratgan xalqlar
2. Milliy falsafa tushunchasi
3. Milliy falsafalarning umuminsoniy
ma’naviyat xazinasiga qo’shgan
hissasi
4. Bugungi o’zbek falsafasining rivoji
REJA:
Falsafa –
umuminsoniy
fan sifatida-
umumbashariy
muammolarni
qamrab oladi.
aniq shaxs -
faylasuf mansub
millatning
muayyan
manfaatlarini
ifodalaydi.
Dunyoda o’z falsafa
maktabini yaratgan xalqlar
:
- hind va xitoy falsafasi;
- nemis falsafasi;
ingliz falsafasi;
- Alisher Navoiy bilan
bog’liq milliy falsafa.
.
Ayrim faylasuflar, aslida milliy falsafa bo'lishi
mumkin emas, bunday yondashuv etnik
mahdudlikka olib keladi, deb hisoblaydi.
Boshqalari esa, modomiki, milliy falsafa milliy
g'oya va mafkurani shakllantirishning nazariy asosi
ekan, har qanday umumiy qonuniyatlar muayyan
ijtimoiy makon va tarixiy zamonda xususiy holda
namoyon bo'ladi, deya milliy falsafani yoqlab
chiqadi.
Umumbashariy sivilizatsiyaga uzviy qo'shilish ja-
rayoni milliy falsafani yaratish orqali sodir bo'ladi.
Eng muhimi — falsafadagi milliylik umuminsoniylikni
rad qilish evaziga emas, balki uni ijodiy boyitish
orqali rivojlanib boradi.
Rim imperiyasi zavolga yuz tutganidan keyin o'z milliy
davlatchiligiga ega bo'lgan Yevropa mamlakatlarida, o'rta
asrlarga kelib, milliy falsafa yaratish imkoni tug'ildi. Ular
Yunoniston va Rim madaniyati negizida shakllandi.
Ularda Yevropa xalqlariga xos umumiy jihat va
xususiyatlar, umumetnik mentalitet aks etgan edi. Bu
jarayon, avvalo, Italiya va Angliyada, so'ng Frantsiyada yuz
berdi. Mazkur falsafiy maktablarning
F.Bekon, R.Dekart,
B. Spinoza, J.J. Russo
kabi atoqli namoyandalari nafaqat
o'z mamlakatlari, balki Yevropa va jahon falsafasi tarixida
ham o'chmas nom qoldirdilar. Ular, avvalo, o’z yurti,
millati sha'n-u sharafini yuksaklikka ko'tarish,
taraqqiyotga olib chiqish uchun ilg'or g'oyalarni o'rtaga
tashlagan, davr taqozo etgan mafkuraning shakllanishiga
hissa qo'shganlar
.
Uzoq vaqt Avstriya-Vengriya imperiyasi tarkibida bo'lgan
Prussiya XVIII-XIX asrlarga kelib milliy davlatchiligini
tiklagach, milliy ozodlikning falsafiy in'ikosi o’laroq
I. Kant, I. Gegel, Fixte, Shelling, Feyerbax
kabi
donishmandlar tomonidan asoslangan nemis falsafasi
shakllandi. Keyinchalik bu falsafani
Nitsshe, Freyd
rivojlantirdi. Ushbu falsafa maktabining atoqli
namoyandasi hisoblangan
Gegel
ta'limoti esa o'z davrida
Pruss monarxiyasining davlat mafkurasi maqomini oldi
.
Alisher Navoiy
millat falsafasini
adabiyot falsafasiga, mustaqil davlat
tilini adabiyot tiliga aylantira olgan.
Bugungi kunda Navoiy va uning
zamoniga, o'sha davrga xos
o'zgarishlarning boshida turgan
Amir Temur faoliyatiga qayta-qayta
murojaat etilishining sabablaridan
biri ham ana shunda. Zero, har bir
xalq, avvalo, o'zining tarixidan
bugungi kun uchun tashbehlar
izlaydi va ijtimoiy taraqqiyoti
uchun asos bo'ladigan ma'naviy
tamoyil, an'ana va qadriyatlarga
murojaat qiladi
.
Bugungi o'zbek falsafasining rivojini
ta'minlaydigan asosiy jihatlar:
xalqimizning o'z milliy an'analariga
sodiqligi;
mamlakatimizning buyuk kelajagiga
ishonchi;
muqaddas qadriyatlarimizga ishonch-
e'tiqodi;
mehnagsevarligi, intellektual salohiyati.
1) bugungi kun mustamlakachilik sharoitida soxtalashtirilgan
falsafiy g'oyalar, qarashlar tarixini haqqoniy yoritish. xolis kursatib
berishni taqozo qiladi. Afsuski, o'z davrida qimmatli tarixiy
manbalarni yo'q qilingani, ayovsiz talon-taroj etilgani bu ishni
qiyinlashtirmoqda;
2) ko'plab manbalar ingliz, arab yoki fors tillarida ekanligi, ularni
biladigan faylasuf olimlarning, malakali tarjimonlarning kamligi
umuminsoniy ma'naviy merosdan bahramand bo'lish va ulardan ijodiy
foydalanishga to'siq bo'lmoqda;
3) odamlar ongidan mustabid tuzumning soxta g'oyalarini, ular
qoldirgan asoratlarni siqib chiqarish, mafkuraviy bo'shliqni yangi
g'oyalar bilan to'ldirish, milliy isti`uyul g'oyasini kishilar qalbiga
singdirish muayyan vaqtni taqozo qiladi
O'zbekiston falsafasini yanada taraqqiy ettirish
vazifalarini amalga oshirish quyidagi masalalarning
yechimini topishga bogliq:
O'z yurti, millati, ota- onasi va
yor-birodarlarini sevgan
vatanparvar inson, avvalo, ana
shularning kamoli uchun
qayg'uradi, ularga xizmat qilishni
oliy saodat deb biladi. Bunday
shaxs dunyoqarashida ana shu
jihat va xususiyatlar, albatta, aks
etadi. Bu esa umuminsoniy fan
bo’lgan falsafada milliylikning aks
etishiga asos bo'ladi.
Umuminsoniylik — vatansizlik
(kosmopolitizm) bo'lmagani
singari, milliylik — milliy
qobiqqa o'ralish, milliy mahdudlik
degani emas.
E’tiboringiz uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: |
