Toshkent kimyo-texnologiya instituti yangiyer filiali noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi fakulteti umumiy fanlar kafedrasi

Hakamlik qilish.
Har bir o’yin ob’ektiv va oqilona hakamlik qilishni talab qiladi. Agar o’yin qoidalarning bajarilishini diqqat bilan va jiddiy ravishda kuzatilmasa, o’yin o’zining ta’lim-tarbiyaviy va pedagogik qiymati va axamiyatini yo’qotadi. O’yin qoidalari bajarilishini kuzatish bilan birgalikda, raxbar pedagogik usullar yordam bilan ta’lim va tarbiyani boshqarib boradi. Xakam esa o’yinda usullarni to’g’ri bajarilishini kuzatadi, bu o’yin texnikasini yaxhilashga va unga bo’lgan qiziqishni to’liq oshiriga yordam beradi.Komandalarga bo’linib o’ynaladigan o’yinlarda, bunda ob’ektiv va aniq xakamlik qilish alohida ahamiyatga ega, bu ayniqsa musobaqa yorqin ifoda qilgan va har bir komanda yutishiga manfaatdordir. Hakam komandalarning kuch va o’yinchilarini soni jixatdan teng bo’lishini, shuning uchun bir xil sharoit yaratilishini (o’yin o’tkaziladigan, asbob-anjomlar va boshqalar jixatdan) kuzatib borishi kerak.Noto’g’ri xakamlik qilish ishonchini yo’qotadi, uni obro’si tushib ketadi, o’ynovchilar ular bilan hisoblashmay qo’yadilar.Xakam barcha o’ynovchilarni ko’rishga va ularga xalaqit bermaslikka, kuzatishga qulay bo’lishi uchun joy topishi shart. Unga ayrim o’yinlarda o’yinchilarini siljishlarini kuzatish uchun maydon bo’ylab harakat qilishga to’g’ri keladi.Harakat o’yin qoidasini buzulganligini sezgandan keyin, darrov o’z vaqtida va aniq signal beradi. U o’ynovchilar bilan baxslashishga kirishmasdan odob bilan tanbex beradi. Shu bilan birga o’yinni natijalarini to’g’ri yakunlashxakamga bog’liq bo’ladi. Lekin harakatli o’yinlarni to’g’ri xakamlik qilish bolalarda xaqiqatgo’ylikni xakamga va uni qoidalariga nisbatan xurmatda bo’lishni tarbiyalashga yordam beradi. Xakamga tegishli tanbex berish va tushuntirishberishni o’yin tamom bo’lgandan keyin amalga oshirish kerak.
Doiraga tort
O’yinchilar ikkita teng komandaga bo’linadi, birinchi komanda aylananing tashqi tomonida, ikkinchi komanda ichki tomonida bir-biriga qarab turadilar. Doira ichida turgan o’yinchilar doira tashqarisida turganlarni, doira tashqarisida turganlar doira ichida turganlarni tortadilar. O’yin 1—2 minut davom etadi. Doiraning ichiga yoki tashqarisiga tortilganlar o’yindan chiqadilar. Raqibning qo’lidan yoki belidan ushlab tortiladi. 4-6 marta olishuvdan keyin o’yinchisi ko’proq qolgan komanda g’olib xisoblanadi.