Toshkent kimyo-texnologiya instituti

2. Kreativ ko‘nikmalar va talabalarda kreativ ko‘nikmalarni shakllantirish 
jarayonining mohiyati. “Kreativlik otasi” nomi bilan mashhur Pol Torrans to‘rtta 
kreativlik ko‘nikmasini aniqlagan (1987a). Uning olib borgan tadqiqotlari shundan 
dalolat beradiki, mazkur kreativ ko‘nikmalarni shakllantirish va ularni baholash 
mumkin (7-bob):  
1. Ravonlik. Ko‘plab g‘oyalarni o‘ylab topish ko‘nikmasi ko‘p degan so‘zga 
asoslanadi.  
2. Moslashuvchanlik. Turli g‘oyalarni o‘ylab topish ko‘nikmasi o‘zgartirish 
degan so‘zga asoslanadi.  
3. O‘ziga xoslik. Boshqalarga o‘xshamagan, ajralib turuvchi g‘oyani o‘ylab 
topish ko‘nikmasi noyob degan so‘zga asoslanadi.  
4. Yaratuvchanlik. G‘oyalarni kengaytirish ko‘nikmasi qo‘shish degan so‘zga 
asoslanadi.  
Kreativlik darslarida talabalardan ajoyib g‘oyalarni o‘ylab topish (o‘ziga 
xoslik); ularni kengaytirish (ishlab chiqish); yoki boshqa g‘oyalar bilan solishtirish 
va ulardagi bog‘liqlikni topish (moslashuvchanlik) talab etilganda, mazkur 
ko‘nikmalar bir-biri bilan kesishadi. 
Talabalarda kreativ fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishda o‘qituvchi alohida 
o‘rin tutadi. Bu jarayonda “o‘qituvchining roli auditoriyada kreativlik muhitini 
yaratishdan iborat. Pannels va Klakstonlar (2008) qayd etganlaridek, 
muhit(auitoriya haqida gap ketganida maqsad va vazifalar) kreativlikni 
shakllantirishga ta’sir etadi, boshqa tadqiqotchi Piirtoning (2004) fikricha esa, 

---

KASBIY TA’LIM METODIKASI 
 
187
 
kreativlik tavakkal qilishni talab etadi. Vaholanki, o‘qituvchi sinfda talabalar o‘zini 
erkin seza oladigan va o‘z fikrlari, g‘oyalari bilan bo‘lisha oladigan muhit yaratishi 
lozim. Talabalar kreativlik sinf xonasida o‘z g‘oya va fikrlarini turli yo‘llar bilan 
ifoda etishlari mumkin va ular buni qadrlamoqlari lozim. Talabalar miyada yuz 
berayotgan jarayonlarni yanada faollashtirish uchun o‘rnatilgan qonun qoidalar, 
standartlardan chetga chiqib, turli savollar berishda erkin harakat qilishlari kerak. 
O‘qituvchi talabalardagi kreativlikni noodatiy g‘oyalarni o‘rtaga tashlash va ularni 
verbal va noverbal tarzda rag‘batlantirish orqali qo‘llab quvvatlaydi. 
O‘qituvchining talabalar berayotgan kreativ g‘oyalariga nisbatan to‘g‘ri 
munosabati ularning mumkin bo‘lgan va mumkin bo‘lmagan shartlarni anglashida 
muhim ahamiyatga ega. Mazkur elementlarning barchasi o‘qituvchi-talaba 
munosabatining muhim qismi bo‘lib, talabalar muvaffaqiyatini ta’minlaydi (Hattie, 
2011)”21.