Toshkent kimyo-texnologiya instituti

Tayanch  tushuncha  va  iboralar:  monitoring,  ta’lim 
nitoringi,    Professiografik  monitoring,  Pedagogik 
nitoring,    axborot  almashish,    -  tashxisiy, 
dellashtirish,  kompetentlig,  Tayyorlov  bosqichi,    Ijro 
h bosqichi 
! 

---

KASBIY TA’LIM METODIKASI 
 
133
 
Buyuk  Britaniya,  AQSH,  Fransiya,  Belgiya  va  Rossiyada  ko‘llanila  boshlangan. 
Texnikaning  rivojlanishi  bilan  ma’lum  ko‘rsatgichlarni  nazorat  qilishga 
mo‘ljallangan  priborlar  «monitor»  deb  atala  boshlandi,  ularda  berilgan  doiradagi 
ma’lumotlar, teletasvirlar ko‘rinishida saqlanish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 
Monitoring  ko‘p  o‘lchamli  integral  va  tizimli  tushuncha  bo‘lib,  ta’lim 
sohasidagi  monitoringning  mohiyati  o‘ziga  xos  xususiyati  va  vazifasini  yorituvchi 
quyidagi tushunchalar mavdud. 

 «Monitoring – bu ob’ektlar, hodisalar, jarayonlar holatini baholash, nazorat 
qilish, oldindan bashorat qilish maqsadida maxsus tashkil etiluvchi muntazam 
kuzatish». 

 «Monitoring - bu pedagogik tizim faoliyatidan olingan daliliy natijalarni 
uning maqsadiga nechog‘lik mosligini ko‘rsatuvchi, teskari aloqani ta’minlovchi 
mustaqil boshqaruvli vazifadir». 

 «Ta’lim monitoringi – pedagogik tizim faoliyati haqida axborot yig‘ishni 
tashkil etish, saqlash, qayta ishlash va taqsimlash tizimi, u kuzatilayotgan ob’ekt 
holatini va kelgusida uning rivojlanishini oldindan bashorat qilishga imkon 
beradi». 

 «Professiografik monitoring – mutaxasis tayyorlash pedagogik jarayonining 
holati va rivojlanishi uchun maqbulroq ta’limiy vazifalar, shuningdek, metod va 
vositalarni tanlash maqsadida uzluksiz, ilmiy asoslangan, rejali-faoliyatli kuzatib 
borish jarayoni». 

 Pedagogik monitoring – boshqaruvning mustaqil vazifasi, teskari aloqani 
ta’minlovchi va berilgan ko‘rsatgichlarga ko‘ra olingan natijalarning 
mushtarakligi haqida ta’lim muassasalari rahbarlari hamda o‘quvchilarga 
muntazam axborot beruvchi tizimdir. 

 Ta’lim sifatining monitoringi – bu ta’lim jarayoni va uning rivojlanish 
yo‘nalishlarini uzluksiz ravishda nazorat qilib baholash va diagnostik-prognostik 
kuzatib borishga imkon beruvchi ilmiy asoslangan metoddir.   
Ta’lim sifati monitoringining maqsadi   - ma’lum belgilangan vaqt bo‘yicha 
ta’lim oluvchi sifatini qat’iy belgilash va qayd etib borish, amalga oshirilayotgan 
Davlat ta’lim standartlarining me’yoriy ko‘rsatgichlari bilan taqqoslash 
hisoblanadi. 
Ta’lim sifati monitoringi quyidagi vazifalar bilan xarakterlanadi: 
-  axborot  almashish  –  dastur  va  grafikka  binoan  ta’lim  jarayoni  natijalarini 
muntazam  kuzatib  borish.  Ular  asosida  doimiy  qayd  etish,  baholash  va  berilgan 
mezonlarga ko‘ra jadvallar tuzish; 
- tashkiliy - ta’limnign maqbul maqsadlari va vositalarini tanlash haqida qaror 
qabul  qilish  uchun  maqsadga  muvofiq  holda  axborotlar  yig‘ish,  ularni 
umumlashtirish, tizimlashtirish yoki pedagogik tizim rivojlanishini bashorat qilish; 

---

KASBIY TA’LIM METODIKASI 
 
134
 
-  nazorat  qilib  baholash  -    o‘tkazilgan  pedagogik  xatti-harakatlari 
samaradorligini  tez  nazorat  qili  shva  baholash  hamda  O‘MKHT  tuzilmasida 
pedagogik tizimning yakuniy maqsadlarini amalga oshirish; 
- o‘zgartirishlar kiritish – yuzaga kelgan holatning sabablarini tez izlab topish 
va aniqlashtirish, zarur paytlarda bajarilayotgan vazifaga o‘zgartirishlar kiritish; 
- tashxisiy – oldindan bashorat qilish (diagnostik) kasb-hunar kollejlarida yoki 
akademik  litseylarda  kadrlar  tayyorlash  jarayonlari    va  pedagogik  tizimlarda 
kechayotgan o‘zgarishlarni o‘z vaqtida aniqlash, pedagogik tashxis qo‘yish, sabab-
oqibatli  munosabatlarni  o‘rnatish  va  o‘larni  kelgusida  rivojlantirishni  tez  bashorat 
etish. 
Monitoringni  muhim  komponentlaridan  biri  ta’lim  sifatini  qayd  etish 
hisoblanadi.  Uni  quyidagicha  tasavvur  etish  mumkin:  -  qo‘yilgan  maqsad  bilan 
olingan natijalarning munosabati (ta’lim, tarbiya); ko‘zlangan maqsadga erishganlik 
darajasi. 
Ta’lim sifati ta’lim jarayonining turli bosqichlarida qayd etilib borilishi zarur, 
ya’ni  vaqt  jihatdan  baholanishi  kerak:  o‘quv  mavzusini  o‘rganish  jarayonining 
boshida  va  oxirida;  -  o‘quv  ko‘rsatgichini  o‘rganishdan  oldin,  oxirida  va  bevosita 
o‘rganish  jarayonida;  ta’limning  har  bir  bosqichida,  o‘quv  yilida,  yarim  yillikda 
(semestrlarda),  o‘quv  choragi  davrining  oxirida  yoki  boshida  o‘quv  jarayonida  va 
hokazo. 
O‘MKHT  tizimida  ta’lim  sifati  monitoringini  kelgusida  ishlab  chiqarish  va 
amalga  joriy  etish  uchun  quyidagi  masalalarni  majmuaviy  echimini  topish  talab 
etiladi: 
1.  Mavjud muammolar va erishilgan yutuqlar tahlili asosida: 
Buyurtmachilar  (davlat,  jamiyat,  ish  beruvchilar)ning  ta’lim  sifati  va 
bitiruvchilar  tayyorgarligiga  qo‘yilgantalablarni  bashorat  qilish;  kelajakdagi  ta’lim 
sifatiga bo‘lgan talablarni loyihalashtirish va modellashtirish. 
2.  Ta’lim  sifatlarining  hayotiy  ekanligini  davlat  ta’lim  standartlariga 
mosligini aniqlash maqsadida tez rejali tashxislash. 
3.  Ta’lim natijalarining maqbulligiga erishishni ta’minlash. 
4.  Ta’lim  sifati  monitoringini  kuzatish  asosida  buyurtmachilar  talabiga 
mosligini  aniqlash.  Bu  o‘z  navbatida  davlat  ta’lim  standartlari  va  ta’lim 
texnolgiyasiga o‘zgartirishlar kiritish haqida qarorlar qabul qilishni ko‘zda tutadi.