Toshkent kimyo texnologiya instituti

Tolalarning  nam  xolatida  zichlanish  qobiliyati

.  Tolalarning  bu  hossalari 

qog‘ozning  optik  va  fizik  ko‘rsatkichlarini  aniqlab  beradi.  Bundan,  tolalarning 

bog‘langan yuzasi, ular orasidagi havo bo‘shlig‘i, ya’ni taxminiy  zichligi, hamda 

qog‘oz  polotnaning  suvsizlanish    qobiliyati,  aniqlanadi.  Tolalarning  zichlanishi 

quyidagi  faktorlarga  bog‘lik:  egilishga  qarshilik,  tolalarning  suvda  bo‘kishi, 

maydalash  jarayonida  fibrillanishi.  Tolalarning  egilishga  qarshiligi,  tarkibidagi 

lignin mikdori, tola diametriga  bog‘liq. Tolalarning egilishga qarshiligi, sellyuloza 

tolalarining ishlov berishdan oldin va keyingi holatiga bog‘lik.  Bu holatlar texnik 

sellyulozani  pishirish  va  maydalash  jarayonlari  parametrlarini  aniqlashni  asosiy 

faktori hisoblanadi. 

 

Tolalarning  zichlanishini  xarakterlaydigan  eng  yaxshi  ko‘rsatkich  bu 

g‘avoqligi (puxlost), ya’ni taxminiy zichlikning teskari qiymati (

1/d

). 

Yarimmahsulotga  tegishli  qog‘oz  yoki  karton  ishlab  chiqarishga 

yaroqliligini  ularning  xossalari  baholaydi:  tolalarning  morfologiyasi,  xossalari  va 

uzunligi. 

---

8 

 

 

Tolalarning  morfologik  xossalari

.  Bularga  xujayra  qobiqlarining  uzunligi, 

eni,  bo‘shliqlarning  o‘lchami,  fibrillyar  tuzilishlari  kiradi.  Bu  xossalar 

daraxtlarning turiga bog‘liq. 

Uzinligi

.  Tolali  yarimmahsulot  pishirilgandan  keyin  tarkibidagi  har-xil 

o‘lchamdagi  tolali  va  uzunligi  0,1  dan  5  mm  gacha  bo‘lgan  tola  bo‘lmagan 

elementlarning aralashmalari mavjut va o‘lchamlari 0,1 mm gacha bo‘lgan mayda  

elementlar  va  tola  bo‘lakchalaridan  iborat.  Tolalar  uzunligi  quyidagi  faktorlarga 

bog‘liq: daraxt turi, yoshi, pishirish usuli va lignindan tozalash darajasi. 

Zichlanish  qobiliyati

.  Tolalarning  zichligi  quyidagi  faktorlarga  bog‘liq: 

egilishga  qarshilik,  suvda  bo‘kish  va  maydalanish  jarayonida  fibrillanish.  Texnik 

sellyulozaning  zichligi  –  uni  pishirish  va  maydalash  jarayonlari  parametrlarini 

aniqlashni  asosiy  faktori  xisoblanadi.  Zichlanishni  xarakterlaydigan  eng  yaxshi 

ko‘rsatkich bu g‘avoqlik ya’ni zichlikning teskari ko‘rsatkichi. 

Tolalarining 

mustaxkamligi

. 

Tolalarning 

mustaxkamligiga 

quyidagi 

faktorlar  ta’sir  etadi:  morfologik  xususiyati  (davr  qalinligi),  pishirish  usuli  va 

maydalash jarayoning xarakteri.