Toshkent kimyo –texnologiya instituti «silikat materiallar va nodir, kamyob metallar texnologiyasi» kafedrasi nazariy elektrokimyo

ERUVCHANLK. GAZLARNNG SUYUQLIKLARDA ERISHI
Erish jarayoniga tashqi sharoit ta'siri. Eritma hosil bo'lganda muvozanat vujudga keladi . Binobarin, erishga harorat va bosim ta'siri o`rganilganda Le-Shatele printsipidan foydalanish mumkin. Masalan, suyuqliklarda gazlami erishiga harorat va bosimni ta'sirini ko'rsak (Genri, Dal'ton va Sechenoy qonunlari), gazlarni suyuglikda erishi qariyib har doim issiglik chiqishi bilan sodir bo'ladi (entalpiyа ). Shuning uchun, Le-Shatele printsipiga muvofq harorat ortsa, gazlarning erishi yomonlashadi, sovutilsa yаxshi eriydi. Masalan, qaynatib , ni suvdan chiqarish mumkin. Ауrim hollarda gazlarni erishi issiqlik yutilishi bilan sodir bo'ladi. Nodir gazlarning ayrim organik erituvchilarda erishi issiglik yutilishi bilan boradi. Bunda haroratning ortishi eruvchanlikni oshiradi.
3-јadval
Ayrim gazlarning turli haroratda suvda erishi.

Harorat, K	Gazlarning eruvchanligi (1 suvda / 1 gaz)
273	0,0239	0,0489	0,0215	1,710	4,67
293	0,0164	0,0310	0,0182	0,878	2,58
313	0,0118	0,0230	0,0164	0,530	1,66

Jadvaldan ko'rinib turibdiki, harorat ortishi bilan gazlaring erishi yomonlashadi. Gaz suyuqlikda cheksiz erimaydi, malum kontsentratsiyada muvozanat hosil bo'ladi. Gaz fazasi bilan eritma muvozanatda bo'lganda еrigan gaz miqdori (eruvchanligi) haroratga va gazning partsial bosimiga bog'liq. Gazlaming eruvchanligiga bosimning ta'siri Genri qonuniga boysunadi.

yoki (2.36)
Р-gazning partsial bosimi.
Genri konstantasi (k) gaz va erituvchi tabiatiga, haroratga bog'liq.
Genri qonuni suуultirilgan eritmalarda, past bosimda va gaz bilan erituvchi reaktsiyaga kirishmaydigan sharoitda qo'llaniladi.
Masalan, N va C suv bilan reaktsiyaga kirishadi; HCI suvda dissotsiatsiyaga uchraydi. Bu ularning eruvchanligini keskin oshiradi. Yugori bosimda gazning епuvchanligi maksimumga yetishi mumkin.
Agar N eruvchanlik bo'lsa bo'ladi. Demak, eruvchanlik gazning partsial bosimiga proportsional
va haroratga bog`liq bo`lib, eruvchanlik koeffitsienti deyiladi. Amalda eruvchanlikni ( N ) bilan emas, balki hajm birligda ifodalash qabul qilingan, yani
(2.37)

- T haroratdagi gaz hajmi.
Agar gazning hajmi bilan o`lchansa,
(2.38)
- gazning yutilishi koeffitsienti deyiladi, ya'ni kyuaish gazning partsial bosimi birga teng bo'lganda, 273,16°K da erituvchining hajm birligida erigan gazning hajmi va bog'lanishi

Agar gaz ideal gazlar qonuniga bоysunadi deb faraz qilinsa, Gey-Lyussak qonuniga binoan,

va (2.39)
Gazlar eriganda issiqlik ajraladi. Shunga ko' ra Le-Shatele prinusipiga muvofig, harorat oshishi bilan eruvchanlik kamayadi Bu bog'lanish quyidagicha ifodalanadi

- gazning differentsial (рartsial) erish issiqligi. Agar bu tenglama chegarasida integrallansa:
ln (2.40)
Agar haroratga bog'lig bo'Imasa, ya'ni turg'un son deb faraz qilinsa:
ln (2.41)
kelib chigadi. lar ,-haroratdagi eruvchanlik.