Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti

Neytrallashdagi  chiqindilar.  Neytralizatsiya  jarayonining  samara-dorligi 
neytral yog‘ sifatiga va chiqindi miqdoriga bog‘liq. Chiqindi, bu soapstok bilan birga 
ajrab  chiqadigan  yog‘li  moddalar  bo‘lib,  ulardan  yog‘ni  qayta  ishlash  sanoatida 
xomashyo sifatida foydalaniladi. 
Texnologlarning  asosiy  vazifasi  shu  chiqindilar  miqdorini  kamaytirishdir. 
Soapstokdagi yog‘, undagi yog‘ kislotalari bilan neytral yog‘larning yig‘indisidir. 
Yo =Yo
k
 + N
yo 
bu yerda : Yo - soapstokdagi yog‘; Yo
k
- neytral yog‘ni sovunlanishidan hosil 
bo‘lgan  yog‘  kislotalari  va  erkin  yog‘  kislotalarini  sovun  holida  soapstokka  o‘tgan 
yog‘ kislotalarini umumiy miqdori; N
yo
 - neytral yog‘.  
Soapstokdagi  yog‘,  soapstokning  yog‘liligini  ifodalaydi.  Soapstok-dagi  neytral 
yog‘larning oshishi N
yo
/ Yo
k
 nisbat bilan aniqlanadi. Bu nisbat qancha kichik bo‘lsa, 
neytrallash jarayoni shuncha samarali boradi. 
Soapstok ilashtirib ketgan yog‘ miqdori (yog‘ massasiga nisbatan % da) Ch
yo
 chiqindi 
miqdorini  aniqlaydi  va  yog‘dagi  erkin  yog‘  kislotalarini  %  dagi  miqdori  X  ga 
proporsional bo‘ladi.  
                                      Ch
yo 
= KX bundan    K = Ch
yo
/X 
Demak neytralizatsiya jarayoni neytrallash koeffitsienti (K) bilan xarak-terlanadi, bu 
koeffitsient  soapstokdagi  yog‘  miqdori,  yog‘dagi  erkin  yog‘  kislotala-ri  miqdoridan 
necha  marta  kattaligini  ko‘rsatadi.  Neytrallash  koeffitsienti  yog‘ning  turiga  va 
neytrallash  usuliga  bog‘liq  bo‘ladi.  Erkin  yog‘  kislotalari  miqdori  X,  kislota  soni 
bo‘yicha  aniqlanadi.  Tarkibida  18  uglerod  atomli  yog‘  kislotalari  bo‘lgan  yog‘lar 
uchun  
                       X = 0,5 · K.s. ,  u holda Ch
yo
 = K · 0,5 · K.s. 
Rafinatsiyalangan  yog‘ning  chiqish  miqdori  quyidagi  formula  bilan 
hisoblanadi:                         Mr = 100 


)
(
Й
Ч
 

---

 
26 
bu yerda: 


)
(
Й
Ч
 - chiqindi va yo‘qotishlar yig‘indisi.