Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

 

10-mashq. O‘qing. Kimyo faniga oid atamalarni izohlang.  

 

Kimyoviy reaksiyalar 

 

Kimyoviy reaksiyalar ikki yoki bir necha modda bir-biri bilan 

o‘zaro ta’sirlashib yangi modda hosil qilishida har doim bo‘lib o‘tadi. 

Sanoatda  kerakli  mahsulotni  tezroq  olish  uchun  u  yoki  bu  kimyoviy 

reaksiyani tezlashtirih kerak bo‘ladi. Bunday hollarda katalizatorlardan 

foydalaniladi. Katalizatorlarni sehrli tayoqchaga o‘xshatsa bo‘ladi: o‘zi 

---

61

 

 

reaksiyaga kirishmaydi, lekin reaksiyani ancha tezlashtiradi. Katalizator reaksiyaga kirishuvchi 

moddalar bilan bir qancha oraliq birikmalar hosil qilib, reaksiyadan keyin esa miqdori va tarkibi 

o‘zgarmasdan  avvalgi  holicha  ajralib  chiqadi.  Shuningdek,  muayyan  katalizator  yoki 

katalizatorlar  guruhi  ma’lum  bir  turdagi  reaksiyani  tezlatadi.  Shuning  uchun  har  bir  kimyoviy 

reaksiya uchun shunga mos keluvchi katalizator qo‘llanadi. 

Inson turli xil kimyoviy reaksiyalarni o‘rganish va amalga oshirishda doimo tabiatdan 

o‘rnak bo‘ladi. Inson ba’zi bir sohada tabiatdan ham o‘zib ketdi. U tabiatda mavjud bo‘lmagan 

ko‘pgina moddalarni, masalan, neylon va kapron kabi polimer moddalarni kashf qildi. 

O‘rta asrlarda alkimyogarlar kimyoviy reaksiyalarni ko‘r-ko‘rona o‘tkazar edilar. Ular 

moddalarni bir-biriga aralashtirib, pirovard natijada nima hosil bo‘lishini bilmasdilar. Endilikda 

kimyo  aniq  fanlar  qatoriga  qo‘shildi.  U  matematika  va  fizika  fanlari  bilan  chambarchas 

bog‘langan.  Hozir  olimlar  muayyan  kimyoviy  reaksiyaning  qanday  kechishi,  uning  uchun 

qanday  sharoit  zarurligini  va  natijada  qanday  miqdorda  qancha  mahsulot  hosil  bo‘lishini 

oldindan biladilar.