Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

MA’NODOSH SO‘ZLAR (SINONIMLAR) 

Bir  umumiy  ma’noni  ifodalovchi  ikki  va  undan  ortiq  so‘zlarga  ma’nodosh  so‘zlar 

deyiladi.Ma’nodosh  so‘zlar  bir  ma’noni  xilma-xil  so‘zlar  orqali  turli  nozik  ma’no  qirralari 

bilan  ifodalashda,  so‘z  sehrini  namoyish  etishda,  nutqni  bezashda,  ta’sirchanligini 

ta’minlashda katta ahamiyatga ega. 

Ma’nodosh so‘zlar belgi, predmet, shaxs, voqeaning bir necha nomlar bilan aytilishidir. 

Masalan, odam, inson, kishi, bashar; yel, bo‘ron, sabo, nasim; katta, buyuk, ulug‘; gapirdi, 

aytdi, so‘zladi, dedi, uqtirdi, bayon etdi va b. 

Sinonimlar badiiy   uslub   vositasi   bo‘Iib,   adabiy   tilni   boyitish   manbalaridandir.   

Ona      tili  imkoniyatlarimizdan    (bet - yuz)  va  boshqa  tillardan    so‘zlar    olish  yo‘li    bilan  

sinonimik qatorlar kengayaveradi: dastur (reja), nasim (yel), botir (mard, jasur, qahramon), ota 

(padar), o 'qituvchi (muallim), kishi (inson, bashar), bitik (kitob), et (go 'sht), el (yurt, diyor, 

vatan), chiroy (husn), chiroyli (go‘zal, ajoyib), katta (buyuk), tug‘ilmoq (tavallud topmoq) va b. 

Sinonimlar  nutqni  ravon  va  ta’sirli  qiladi:  Erur  bas  chu  husn-u  malohat  senga, 

Yasanmoq, bezanmoq ne hojat senga. (N.) Shu qadar chiroyli, shu qadar go‘zal! Minglab 

---

84

 

 

gulistondan afzaldur bu joy. Minglab gulistonga, minglab chamanga Bahuzur ko‘rk bo‘lur 

undagi chiroy. (U.) 

Ma’noni kuchaytirish va ta’kidlash uchun sinonimlar birin-ketin qo‘llanadi: 

Ul oyki, kula-kula qirog‘latdi meni, 

Yig‘latdi meni demayki, siqtatdi meni. (N.) 

Sadoqatli, qadrdon, oshno-yu, do‘st-uyorimbor. (Habibiy)