Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

 

 

MORFOLOGIYA 

  So‘zlarning  borliqdagi  ma’lum  narsa,  belgi-xususiyat,  harakat-holatlarn  bildirishi 

ularning  atash  ma’nolari  yoki  lug‘aviy  ma’nolari  deyiladi,  tilshunoslikning  atash  ma’nolarni 

o‘rganuvchi bo‘limi esa leksikologiya hisoblanadi. 

  So‘zlar atash ma’nosi bilan birga, ma’lum grammatik ma’no va uni ifodalovchi shaklga 

ham ega bo‘ladi. Masalan, olmalarni so‘zi «mevali daraxt» va «olma daraxti mevasi» ma’nolari 

biian  birga,  «ko‘plik»,  «kelishik»  ma’nolari  va  bu  ma’nolarni  ifodalovchi  ko‘plik  shakli  (-lar) 

hamda kelishik shakli (-ni) ga ham ega. «Mevali daraxt» va «olma daraxti mevasi» ma’nolari bu 

so‘zning atash ma’nosi, qolgan ma’nolar esa gratmmatik ma’nolari sanaladi. 

Har  qanday  grammatik  ma’no  ma’lum  grammatik  shakl  orqali  ifodalanadi.  Grammatik 

ma’nolarni ifodalovchi vositalar grammatik shakl hisoblanadi. 

So‘zlarning grammarik ma’nolari va ularni ifodalovchi grammatik shakllarni o‘rganuvchi 

tilshunoslik  bo‘limi  morfologiya  sanaladi.  Morfologiya  yunoncha  morphe-  «shakl»,  logos- 

«so‘z», «ta’limot» so‘zlaridan olingan bo‘lib, so‘z shakllari haqidagi ta’limot demakdir. 

  Ko‘rinadiki, leksikologiya bilan morfologiya o‘rtasida uzviy aloqa mavjud. Har ikkisida 

so‘z  o‘rganiladi.  Ular  so‘zning  qaysi  tomonini  o‘rganish  bilan  farqlanadi.  Leksikologiya 

so‘zning  atash  ma’nosini,  morfologiya  esa  uning  grammatik  ma’nosihi  va  bu  ma’nolarni 

ifodalovchi vositalarni o‘rganadi.