Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

y

 

tovushi 

j

 ga o‘tadi: yo‘1, yo'q kabi so‘zlar jo‘1, jo‘q tarzida aytiladi. 

       Har bir sheva yana bir necha lahjalarga bo‘linadi. Masalan, Farg‘ona shevasining Namangan 

lahjasida  kelutti,  didomizza  shaklida  qo‘llanadi.  Shahar  shevalari  (Toshkent,  Namangan, 

Qo‘qon,  Farg‘ona)  umumiy  tomonlarga  ega  bo‘lsa  ham,  ayrim  so‘zlarda  (tancha,  turshak  - 

Toshkent)  va  ba’zi  qo‘shimchalarda,  unlilar  talafftizida  (kevotti,  kelutti,  kelyapti;  Sho‘kat, 

Do‘vlat,  ating  ninta?  Kitobdi  o‘qidingizmi?)  farqlanib  turadi.  Shevadagi  u  yoki  bu  so‘z 

umumxalq lug‘atiga kirib, adabiy tildagi so‘zga sinonim bo‘la oladi: dovuchcha- g 'o 'ra, eshik - 

uy ma’nosida, uy - hovli, tancha - sandal va b. 

Ammo kelutti, alma, apa, ong‘lar, biza, mayliz, nondi, devotsiz kabi talaffuz adabiy til me’yoriga 

to‘g‘ri kelmaydi.  

          Yozma  adabiyotda  sheva  so‘zlari  uslubiy  ma’noda  -  asar  qahramonining  ma`lum  bir 

joydan  (hududdan)  ekaniga  ishora  qilish  uchun  qo‘llanadi.  Ammo  sheva  xususiyatlarini  badiiy 

adabiyotda ham ortiqchi ishlatish nutqni og‘irlashtiradi, sun'iylashtiradi. 

1-mashq

. Jonli so‘zlashuv nutqiga xos so‘zlarni yozma adabiy tilda yozing.

 

N a m u n a: sevindi — suyundi. 

 

Anjon — Andijon, Samarqan — Samarqand, asma— astma, do‘slik — do‘stlik, 

ishleman — ishlayman, telvizor — televizor, ko‘yni — ko‘ngli, obketaman — olib 

ketaman, to‘r — to‘rt, ishka — ishga, silar — sizlar, bo‘maydi — bo‘lmaydi, 

istudent — student, abzal — afzal, kexsa — keksa, mart — mard, dasro‘mol — dastro‘mol.