Toshkent kimyo texnalogiya instituti huzuridagi angren texnalogiya texnikumi

Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

49. 
    Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo’lmogi lozim.
    
50. 
    Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim.
    
51. 
    Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun etarli vaqt ajratiladi.
    
52. 
    Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur.
    
53. 
    Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, ishlab chiqarish ta’limi ustasi ularga yo’riqnoma berishi lozim.
    
54. 
    Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, bajargan ishini erkin namoyon etish.
    

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

T/r	Nazariy bilimlarni baholash	ball
1	Savollarga to‘liq javob berish, misol dalil keltirish.	5
2	Savollarga noto‘liq javob berish	4
3	Savollarga qisman javob berish	3
4	Savollarga umuman javob bermaslik	2
	Ish va ish joylarini tashkil etish.
6	-Ish va iish joylarini to’g’ri tashkil etish, ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo’llash va turli ishlarni xatosiz bajarish. -Ishlarni mustaqil rejalashtirish va bajarish.	5
7	-Ishlab chiqarish talimi ustasining ko’magi bilan. Ish va ish joylarini to’g’ri tashkil etish, ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo’llash va turli ishlarni xatosiz bajarish. -Ishlarni mustaqil rejalashtirish va bajarish.	4
6	Ish yoki ish joyini tashkil etish ishlab chiqarish jarayonlarini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarishda ba’zi xatolikga yo‘l qo‘yganligi ishni etarli darajada rejalashtira olmaganligi va bajara olmasligi.	3
7	Ish yoki ish joyini tashkil etish ma’lum ravishda xatolarga yo‘l qo‘yish va asosiy ish usulini etarli darajada o‘zlashtira olmasligi.-Ishni mustaqil rejalashtira olmasligi va bajara olmasligi.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilmasligiishlab	2

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

Guruh	Berilgan topshiriq to‘liq va aniq yoritilishi 0-5 bahogacha	Topshiriqni misollar bilan yoritish 0-5 bahogacha	Guruh a’zolarining faolligini. 0-5 bahogaca	Jami baho
1-gr
2- gr
3- gr

3 – «qoniqarli».

4 – «yaxshi»
5 – «a’lo».
Uyga vazifa





9-Mavzu. Natriy va vodorod kationitli filtrlarni ishlatilishi va ularning turlari.
Reja:
1. H – kationitli filtrlarning ishlatilishi.
2. H – kationitli filtrlarda suvni yumshatish xususiyatlari.
3. H – kationitli filtrlarning turlari.
Suv tozalash inshoatlarida H– kationitli filtrlar ham Na – kationitli filtrlar kabi suvni yumshatish, ya'ni Ca, Mg hamda kationlardan tozalash uchun ishlatiladi. H – kationitli filtrlardan o'tayotgan suv tarkibidagi kationlarning filtrdagi H– kationlari bilan almashish suvni H – kationlar deb ataladi va ion holatda quyidagicha yoziladi:
2R[H+Ca2+= R2]Ca+2H+
2R[H+Mg2+=R2]Mg+2H+
R]H+Na=R]Na+H+
Agar suv tarkibadi kationlar CaCl2, MgCl2, CaSO4, Ca(NO3)2, Mg(NO3)2 kabi birikmalar holatida bo'lsa, molekulyar ko'rinishda quyidagicha yoziladi:
2R[H+CaCl=R2]Ca+2HCl2
2R[H+MgCl=R2]Mg+2HCl2
2R[H+CaSO4=R2]Ca+H2SO4
2R[H+MgSO4=R2]Mg+H2SO4
Suvni H– kationlash natijasida suv tarkibidagi Ca, Mg va Na kationlari konsentrasiyasi, kamayishi bilan suvning umumiy ishqoriyligi va tuz miqdori ham kamayadi. Ammo kislotalik xususiyati oshadi. Bu xususiyat yumshatilayotgan suv tarkibidagi tuzlarning kation almashish jarayonida NCl, H2SO4, HNO3 kislotlariga aylanishi natijasida sodir bo'ladi.
Kislotaliri yuqori bo'lgan suv metallarda korroziya jarayonini tezlashtirgani sababli H – kationlashdan o'tgan suvlarni IES larda ishlatib bo'lmaydi. Suv tozalash inshoatlarida H – kationitlash bilan tozalangan suvning kislotalik xususiyatini kamaytirish, ularni Na – kationlangan filtrlarda yuqori darajada tuzsizlantirish yo'li bilan amalga oshiriladi. H – kationitli suv ishqoriy xususiyatli Na - kationlashga suv aralashganda H – kationitli suv tarkibidagi kuchli kislotalarning Na – kationitli suv tarkibidagi NaHCO3 birikmasi bilan neyitrallanish natijasida sodir bo'ladi.
H2SO4+2NaHCO3=Na2SO4+2H2CO3
HCl+NaHCO3=NaCl+H2CO3
H2NO3+NaHCO3=Na2NO3+H2CO3
H– kationitli suv anionitli filtrlardan o'tkazilganda esa uning kislotalilik xususiyati kamayishi tarkibidagi kuchli kislota anionlarning SO4, Cl, NO3 anionitning OH – anionlari bilan almashishi natijasida suv tarkibidagi shu anionlarning konsentrasiyasi kamayishi hisobiga sodir bo'ladi. H – kationitli filtrlarda ham suvdagi Sa, Mg, Na kationlarining H– kationi bilan almashish tezligi bir xil emas, ya'ni quyidagi ketma-ketlik Ca>Mg>Na mavjud. Bu qatordagi har bir oldingi kation keyingi kationga nisbatan ko'p miqdorda va yuqori tezlikda kationitga yutilishi hamda oldingi kation o'zidan keyingi kationitni siqib chiqarish xususiyatiga ham ega.