полисульфидлар, каптакс ва бошқа Хушимча моддалар 0,5—2,5 фоиз микдорида
қушилганида вулканизация жараёни тезлашади. Аралашмага вулканизациянинг
махсус активаторлари ёки сустлаштиргичларини Хушиш билан тезлатгичларнинг
таъсири кучайтирилади ёки сусайтирилади. Эксплуатация этиш жараёнида,
айникса ҳаво кислородининг таъсирида резина буюмлар эскиради: уларнинг
физик-механик хоссалари ва ташқи куриниши ёмонлашади. Эскириш жараёнига
йул Қуймаслик ёки уни сусайтириш учун резина аралашмалар таркибига
эскиришга қарши
модда деб аталмиш махсус моддалар қушилади. Парафин, мум
каби хушбуй углеводород ҳосилалари эскиришга қарши ишлатиладиган кенг
тарқалган моддалардир.
Бўёқлар
резинага керакли ранг беради, улар минерал
ва органик моддалар асосида ишланган бўлади. Кўпинча охра, ультрамарин ва
бошқа бўёқлар
ишлатилади, улар каучук массасининг 10
фоизи қисобидан
солинади.
Резина буюмлар ишлаб чиқариш жараёни каучукни пластификация килиш ва
резина аралашмасини тайёрлаш, заготовка ва ашёларни колиплаш, уларни
вулканизация-лаш хамда кейин ишлов бериш боскичларидан иборат бўлади.
Пластификациялашда майда қилиб тугралган каучук буг ёки юксак частотали ток
билан 40—50°Сли ҳароратга кадар киздирилиб, сунг жуваларда эзилади.
Каучукни пластификациялаш натижасида резина аралаш-маларига бундан кейин
ишлов бериш енгиллашади. Резина аралашмаларини тайёрлаш ингредиентларни
тайёрлаш ва аралаштиришдан иборат.
Ингредиентлар эса туйилиб, кқуритилиб,
тозалаб ва фильтрлаб тайёрланади. Аралаш-тириш учун жувалар, резинали
аралаштиргичлар ва червякли пресслар ишлатилади. Аралаштириш давомати
аралаштиргич турига боглиқ бўлиб 4—10 минут давом қилади. Хом резина деб
аталмиш тайёр резина аралашмаси заготовка тайёрлангани утказилади. Каланд-
рлаш, шприцлаш, колиплаш,
штамплаш, босим билан куйиш ва ботириб олиш
резина заготовкалар олиш асосий усулларидир.
Каландрлаш
жараёни билан (42-а
раем) валикли каландрларда резинадан лист, лента, даврий узгарувчан профилли
буюмлар, шунингдек юритки кайишлари ва транспортер ленталари учун
резиналанган тукималар олинади.
Шприцлаш (босиб итариш)
ёрдами билан (42-6
раем) экструдерларда пластмасса буюмлар хосил қилишга ухшаш шнек ишкор
органли шприц-ма-шиналарда трубаларнинг профилланган ва хрвол заготов-
калари тайёрланади. Галтақ ролиқ амортизатор,
дастак каби каттакон резина
заготовкалар тайёрланаётганида пресс-колипларда резина аралашмаларни
колиплаш,
қуюв машиналарида
босим билан куйишдан,
шунингдек пресс-лаш
қурилмаларида аралашмаларни
штамплашдан
фойдаланилади.
Ботириб олиш
усули шундан иборатки, юпка буюм (масалан медицина қулкопи) модели латексга
ботирилади. Синтетик латекслар таркибида 20—25 фоизгача каучук бўлган
коллоид системадан иборат бўлади. Латекслар шина корди ва бошқа
бир канча
техник ашёларга, когозга шимдиришда, сунъий кун ишлаб чиқаришда қўлланади.
Колипдан чиркан буюмларни вулканизация қилиш ишлаб чиқаришнинг
якунловчи босқичидир; у прессқолипларда колиплаш билан бир махалқда
бажарилади; мураккаб резина буюмлар козон ёки автоклавларда вулканизация
цилинади. Буюм буг, электр токи ёки иссиқ ҳаво билан қиздирилади. Қиздириш
х.арорати 130—160°С, босим 0,3—0,6 МПа, вулканизация давоматининг 5—40
минут булиши энг макбул вулканизация режимларидир. Вулканизациядан сунг
олинган буюмларга
ишлов бериш
гадирликларини текислаб ташлаш,
юзини
ишловдан утказиш, кесиш, локлаш ва буяшдан иборат.
Навини белгилаш учун тайёр маҳсулотлар кўздан кечириб чиқилади.
Улчамларнинг стандарт талабларига мувофиқ келиши техник ахамиятдаги
буюмлар сифати-нинг муҳим курсаткичи бўлади. Улчамлар белгиланган миқёсдан
ортиқ четлашган булса, ашё яроксизга чиқази-лади. Буюмларнинг сифатини
назорат этиш билан бир махалқда лаборатория ва стенд синовлари утказилади ва
буларнинг натижасида резинанинг асосий физик-механик хоссалари, шунингдек
иссикда ва совукқа чидамлилиги, уқаланиб едирилишга чидамлилиги, эскиришга
чидамлилиги аникланади. Кенг истеъмол буюмлари
учун сиртнинг силликлиги,
гулининг равшанлиги, самаралилиги сифат-нинг меъёрланадиган курсаткичлари
ҳисобланади.
Do'stlaringiz bilan baham: