Тошкент кимё-технология институти “менежмент ва касб таълими” факултети

Томат маҳсулотлари.
Томат маҳсулотларига томат-пюре, томат-паста ва 
томат суви киради.
Томат-пюре
ва 
томат-паста
томат массасини маълум бир қуюқликка 
келгунча қайнатиб ҳосил қилинади.
Хусусан томат-пюреда 12, 15 ва 20%, тузсиз томат-пастада 30, 35 ва 40, 45% 
ҳамда тузли (Қайнатиладиган туз миқдори 10%. гача) томат пастада эса 27, 32 ва 
37% қуруқ моддалар бўлади,
Томат-пюре ва томат-паста олий ва 1- навларга бўлинади. Тузли томат-паста 
факат 1-навда чиқарилади. Навларга ажратишда маҳсулотнинг ташқи кўриниши, 
консистенцияси, ранги, таъми, ҳиди, туз миқдори, бегона аралашмаларнинг 
борйўқлиги асос қилиб олинади.
Томат суви
уруғи ва пўсти тозаланган пишган қизил помидорни эзиб 
олинади, сувни қопқоқлаб беркитишдан аввал стерилизация қилинади. Унда қанд 
ва кислотадан ташқари, каротин, С витамини ва бошқа фаол моддалар бўлади.
 
 
6.Қайта ишланган мева ва сабзавотларни жойлаш ва caклаш. 
Озиқ-овқат товарлари товаршунослигининг бу йўналишда айниқса кейинги 
3-4 йиллар мобайнида маълум ижобий ўзгаришлар қўлга киритилди. ТДИУ ни 
Уз.Р ДИТД-кантракт -12 дастурига кирувчи 12-32 кантракти 2003-2005 “Қайта 
ишланган мева ва сабзовадларни маркетинг ва товаршунослик тадқиқотлари” 
мавзусидаги илмий текшириш ишларини бажариш учун бу проектга 7.5 м.л.н сум 
ажратилган.
Бу тадқиқот ишлари Уз.Р дехқон, фермер ассоциясалари уюшмаси ва 
Узмевасабзовотузумсаноатхолдинг компанияси билан ҳамкорликда иллмий ишлар 
олиб борилмоқда. Бу соҳа бўйича Ўзбекистонда қўшма корхоналар тузиш, чет эл 
инвестицияларини жалб этиш маҳсулотларини экспорт патенциялини йилдан-
йилга ошириш кўзда тутилган. Уз.Р деҳкон –фермер хўжаликларида 2007-йил 
тайёрланган қишлоқ хўжалиги экинларини 7,5% ни мева, сабзоват ва қайта 

---

ишланган таварлар ташкил этган. Бу соҳа бўйича олиб борилаётган илмий 
текшириш ишларини Ўзбекистонда сабзовот, полиз ва картошка ва Р.Р.Шредер 
номли боғдорчилиқ узумчилик ва виночилик илмий тадқиқот Институтларида 
мева, узум сабзоват маҳсулотларини бир неча усулларда ва плёнка остида қайта 
ишлаб олиш натижасида тайёрланган маҳсулотларни таркибидаги қанд, қуруқ 
моддалар, витамин-С ва бошқа фаол моддаларни миқдор ва сифат кўрсаткичлари 
аниқланган.
"Узмевасабзавотузумвино саноати" холдинг компанияси қаромоғида бўлган 
ишлаб чиқариш корхоналарда тайёрланган консервалар, тамат пастаси, узум, вино 
ва канъяк маҳсулотлари ўзини экспорт патенциялини юқори даражалилиги билан 
ажралиб туради. Холдинг компанияси 2006 -йилда 40 м.л.н долларли 
маҳсулотларни узоқ ва яқин хорижий мамлокатларига сотган булса, 2005-йилда бу 
кўрсатгич 50 м.л.н долларни ташкил этиш режалаштирилган. Товарни сифат 
кўрсатгичларига айниқса уни дизайнига янги ва чиройли этикеткалар, буклетлар 
маҳсулотларга ёпиштирилган реквизитларга катта эътибор берилмоқда. Компания 
ташқи бозорга 2005-йилда 35 минг тонна тамат пастасини, 10 минг тонна мева ва 
сабзоват касерваларини, 6 минг тонна консертирланган шарбатларни, 25 минг 
тонна мева пюрисини, 1500 минг далл узум винолдарини, 60 минг далл канъяк 
спиртини, 43 минг далл ароқ ва ликёр маҳсулотларини ва 180 минг бутилкада 
шампон виноларини экспортини амалга оширган. Юқоридаги маҳсулотларини 
тайёрлашда холдинг компанияси 2006-йили 375.9 минг тонна мева ва сабзовот 
етиштириш режалаштирилган. 2007-йилда деҳқон ва фермер хўжаликларида 
меваларни 30.1% ни, узум маҳсулотларини 39.9% ни, пахта 62.2% ни, галлани 
49.8% ни ва тухумни 42,1% ни ишлаб чиқарилган.
Мева қоқилари сиғими
25 
кг.
гача бўлган қуруқ, тоза яшикларга, ичида 
полиэтилен халтали қават-қават қоғоз
қопларга (30 
кг
гача), оддий қопларга (70 кг 
гача) ва бочкаларга, (100 
кг 
гача) солиб сақланади.
Куритилган сабзавотлар сиғими 15, дан , 30 
кг
гача бўлган фанер яшик ва 
барабанлар ичига тоза уров қоғози солиб жойланади, шунингдеқ сиғими 30 
кг
ли 
ва ичида полиэтилен халтали ёки халтасиз кават-кават қоғоз қопларга солинади.
Қуритилган мева, резавор ва сабзавотлар гигроскопик бўлади, улар заҳ 
бинода сақланса, намиқиб, моғорлайди ва ишдан чиқади. Шу туфайли улар қуруқ, 
тоза, 0° дан 10
°С
гача ҳарорат ва ҳавонинг нисбий намлиги кўпи билан 70% 
бўлган бинода, ўткир ҳидли маҳсулотлардан ҳоли жойда сақланиши лозим. 
Қуритилган мева ва сабзавотларга кемирувчилар ва қурт-қумурсқалар ўч бўлади. 
Қуртқумурқалар тухум қўйиб, улардан личинкалар пайдо бўлади, бу личинкалар 
қуритилган маҳсулот билан озиқланади. Шунинг учун ҳам мева, резавор ва 
сабзавотларни қурт-қумурсқалардан эҳтиёт қилиш зарур.
Ачитилган, тузланган сабзавотларни музхона, траншея, омбор, ертўла ва

---

шунга ўхшаш жойларда 0° дан 4°С гача бўлган ҳароратда, шунингдеқ оқарсув 
хавзаларда 
сақлаш лозим.
Зиравор қўшиб
сиркаланган
сабзавотлар,
томат 
маҳсулотлари
ва стерилизацияланган консервалар 0—20°С ҳарорат ва 
ҳавонинг нисбий намлиги кўпи билан 50—70% бўлган омборхоналарда сақланади.
Сал музлатилган мева ва сабзавотлар—10—12°С ва ундан паст ҳароратда 
сақланади.
Қайта ишланган мева ва сабзавотлар учун шаҳар ва кишлоқ чакана савдо 
тармоқларида, мавсум ва жойлашган районига қараб табиий камайиш нормаси 
белгиланган. Турли мева қоқилар, компот, майиз, олма ва бошқалар учун 0,20% 
дан 0,30% гача, тузланган зиравор қўшиб сиркаланган ва ачитилган (карам ва 
бошқа) сабзавотлар учун 0,70 дан 1,00% гача, томат паста ва шу группадаги 
тортиладиган бошқа маҳсулотлар учув 0,45 дан 0,50% гача норма белгиланган ва 
х. қ