Toshkent Islom Universiteti Islom tarixi va falsafasi fakulteti Dinshunoslik yo’nalishi

“DIN” SO’ZINING TARQALISHI

• Qadim Yunonchada din, qo’rquv va o’zaro hurmat ma’nosini bildiruvchi “thrioheya” so’zi bilan izohlangan.Turkiy tillarda ishlatiluvchi so’zlarning arabchadan kirib kelgani haqida lug’at kitoblarida ma’lumotlar berilgan.Islomdan avval bu xalqlarning, din tushunchasini ifodalash uchun turli davrlarda, “dram”,”darm”,”nom” va “den” kabi so’zlarni ishlatganliklari manbalarda ma’lum. Ulardan “dram”,”darm” din, aqida ma’nosida sanskritcha (qadim hind tili) “dxarma”dan (Pali tilida dahamma); “nom”, din ishonch, qonun ma’nosida Sug’d tilidan kirib kelgani aytiladi. Lekin tarixiy davrlarda turkiy qabila va davlatlarda din mavhumini ifodalash uchun qaysi bir so’zning ishlatilganini aniqlashtirish bir muncha qiyin. Shuning bilan birga Uyg’ur turklari orasida din va mazhabini ifodalash uchun “din” so’zini ishlatilganliklarini ko’rish mumkin.
• G’arb dunyosi falsafiy, ilmiy ba’zi xususlarda fikriy uyg’onish (Renessans) dan keyin qadim Yunondan ta’sirlanishiga qaramasdan, “din” terminini, qadim Yunondan ham, yaxudiylikdan ham olmagan, balki bu so’z unga qadim Rimdan kirib kelgan, Lotinchada din termini uchun qattiq ehtirom, e’tibor, nazokat ko’rsatiluvchi, ta’zim qilinuvchi narsa ma’nosida “relogio” so’zi ishlatilgan. Shuning bilan birga hozirda G’arb tillarida ishlatiluvchi “religion” so’zida ma’lum qilingan har ikki ma’noning ham mavjud ekanligi aytib o’tilgan.