Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

d-shkiv diametiri. 

 

Turbina  diametiriga “n ”  aylanishlar  soni  bilan  aylanib  turganda  ishqalanish 

kuchi “T”ishqalanish momenti (M

ishq.

)ni hosil qiladi. Ishqalanish momenti, turbina 

valida  ish  g’ildiragi  aylanishidan  hosil  bo’ladigan  aylanma  moment  (M

ayl.

)  bilan 

muvozanatlashadi (tenglashadi). 

 

(18) 

(19) 

 

Bu yerda: P=q

0

-q

i

 – dastakdagi kuchlanish, kg; 

q

0

 – yukning boshlang’ich og’irligi, kg; 

q

i

– har xil tormozlanishda hosil bo’ladigan yukning og’irliklari (turbina maksimal 

aylanishdan to’xtab qolguncha oraliqda qo’yiladigan yuklar), kg; 

ℓ =0,7162 – dastak yelkasining uzunligi, m. 

 

Ishqalanish  momentini  aylanma  momentga  tenglashtirib,  ishqalanish  kuchi 

“T” topiladi. 

 

(20) 

 

Foydali quvvat formulasi (17) ga, ishqalanish kuchi qiymatini qo’yib, texnik 

o’lchov birligi (ot kuchi)da foydali quvvatni topamiz. 

 

(21) 

 

bu yerda: 716,2 – ot kuchi o’lchov birligiga o’tkazish koeffitsiyenti. 

Reduktor ishini hisobga olsak, foydali quvvat quyidagiga teng bo’ladi: 

 

(22) 

 

bu yerda: i=1/20 – reduktorning uzatish nisbati; 

η

red

 – reduktorning foydali ish koeffitsiyenti. 

 

Turbinaning foydali ish koeffitsiyenti quyidagi formula bilan topiladi: 

 

(23) 

---

14 

 

 

Kerakli  o’zgarmas  miqdorlar,  hisob  formulalari,  qurilmaning  sxemasi, 

kuzatish jadvali, bajarilgan hisoblar, suv o’tkazgichning tarirovkalangan grafigi va 

aylanma  xarakteristikalarini  qurish  uchun  koordinatalar  sistemasi  laboratoriya 

ishini o’tkazish  qog’ozida  beriladi.  Sinov  o’tkazadigan guruhdagi  talabalar  soni 5 

kishidan oshmasligi lozim.  

Yo’naltiruvchi moslamaning har bir ochilganligida quyidagi ishlar bajariladi: 

1. Nasosni ishga tushiramiz. Bosim va suv sarfini o’lchab olamiz. 

2. Turbina  erkin  (yuksiz)  aylanib  turgandagi  aylanishlar  sonini,  taxeometr 

bilan o’lchab olamiz. 

3. Tormoz  qurilmasidagi  vintlarni  burab  siqish  yo’li  bilan  turbinaga  har  xil 

yuklanishlar  qo’yamiz.  Natijada,  qo’yilgan  yuklanishga  qarab,  turbinaning 

aylanishlar  soni  kamayib  boradi  va  ma’lum  yuklanishda  to’xtab  qoladi. 

Yo’naltiruvchi  moslamaning  ma’lum  ochilganligi  uchun  aylanishlar  soni 

maksimaldan nolga o’zgarguncha 5÷10 sinov nuqtasi olamiz. 

4. Hisob  formulalaridan  foydalanib  jadvallarni  to’ldiramiz  va  aylanish 

xarakteristikasini quramiz.