|
Nazorat uchun savollar:
1. Yer tuzish tushunchasi nimani anglatadi?
2. Yer to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq yer tuzish nechta hilga
bo‘linadi?
3. Istiqbolga mo‘ljallangan va loyihalash oldidan bajariladigan yer tuzish o‘z
ichiga qanday xarakatlarni oladi?
4. Xo‘jaliklararo yer tuzish o‘z ichiga qanday xarakatlarni oladi?
5. Ichki xo‘jalik yer tuzish o‘z ichiga qanday xarakatlarni oladi?
V BOB. DAVLAT YER KADASTRINING HUQUQIY ASOSLARI
1§. Davlat yer kadastri tushunchasi
“Kadastr» lotincha so‘z bo‘lib, «soliqqa tortiladigan ashyolar ro‘yxati»
degan ma’noni anglatadi. Dastlab kadastr yer solig‘i manbaiga doir kitob (reestr)
67
sifatida tushunilgan, keyinchalik u davlatning hisobga olish-baholash tadbirlari
tizimini ifodalaydigan bo‘ldi.
Har bir mamlakatda kadastr rivoji o‘z sharoitlari va an’analariga asoslanadi,
shuning uchun jahonda aynan bir xil kadastr tizimini topish mumkin emas. Shunisi
qiziqki, mamlakatimiz hududida o‘tgan asrda shariatda qabul qilingan «temir
daftar» termini ham kadastr tushunchasiga to‘g‘ri keladi.
Davlat yer kadastriga tegishli barcha munosabatlar 1998 yil 28 avgustda
qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining «Davlat yer kadastri to‘g‘risida»gi
qonuni va boshqa bir qator qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. O‘zbekiston
Respublikasining «Davlat yer kadastri to‘g‘risida»gi qonunining 3-moddasiga
binoan davlat yer kadastri davlat kadastrlari yagona tizimining asosiy tarkibiy
qismi hisoblanib, u erlarning tabiiy, xo‘jalik, huquqiy rejimi, ularning toifalari,
sifat xususiyatlari va qimmati, yer uchastkalarining o‘rni va o‘lchamlari, ularni
yer egalariga, yerdan foydalanuvchilar, ijarachilar va mulkdorlar o‘rtasida
taqsimoti to‘g‘risidagi ma’lumotlar hamda hujjatlar tizimidan iboratdir.
Davlat yer kadastri yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarning davlat ro‘yxatidan
o‘tkazilishini, yerlarning miqdori va sifatining hisobga olinishini, tuproq
bonitirovkasini, yerlarning qiymat bahosini, shuningdek yer kadastriga doir
axborotlar bir tizimga solinishi, saqlanishi va yangilanib turilishini o‘z ichiga
oladi.
Davlat yer kadastrining ma’lumotlari yerlardan foydalanish va ularni
muhofaza qilishda, yer uchastkalari berish va ularni olib qo‘yishda yer uchun
to‘lanadigan haq miqdorlarini belgilashda, yer tuzish ishlarini o‘tkazishda,
xo‘jalik faoliyatiga baho berishda hamda erlardan foydalanish va ularni
muhofaza qilish yuzasidan boshqa tadbirlarni amalga oshirishda majburiy
tartibda tadbiq etiladi.
Yer uchastkalarining joylashgan o‘rni va o‘lchamlari to‘g‘risidagi kadastr
hujjatlarida yer egasining (yerdan foydalanuvchining, mulkdorning) ismi-sharifi,
erning mulk shakli, kadastr raqami, yer uchastkasiga oid huquqning ro‘yxatga
68
olish sanasi, egalik huquqiga oid hujjatlarning berilish sanasi, yer uchastkasidan
foydalanish, foydalanishning muddatliligi, yer berilishining maqsad-vazifasi, yer
uchastkasi chegarasining burilish nuqtalari o‘rni ko‘rsatilgan sxemasi, yondosh
yer uchastkalarining ta’rifi, servitutlar, yer uchastkasidan foydalanishdagi
cheklashlar, yer
uchastkasining holatini tavsiflovchi
miqdor va sifat
ko‘rsatkichlari, uning iqtisodiy bahosi ko‘rsatiladi.
Yer kadastrini yuritish faqat hozirgi lahzaga oid ma’lumotlarni qayd
qilishdangina emas, balki yer kadastri ma’lumotlari va axborotlarini uzluksiz
yangilab turishdan, boshqacha aytganda ularni aktuallashtirishdan iboratdir.
Yer kadastri ma’lumotlarining katta hajmliligi va turfa xilligi topografo-
geodeziya va tuproqqa oid katta hajmdagi turli tekshirish va izlanishlar olib
borishni taqozo qiladi.
Yer kadastrning barcha bo‘limlarida ma’lumotlar ob’ektiv va ishonchli
bo‘lishi uchun yerning faktik holati va undan foydalanishga mos bo‘lishi kerak.
Yer kadastrning ishonchliligi va ob’ektivligi, yer kadastri ma’lumotlarining
zamonaviy darajada bo‘lishi kadastr ishlarining uzluksizligi orqali ta’minlanadi.
Yer kadastri axborotini ishlab chiqish texnologiyasini doimiy ravishda
takomillashtirish, tizimlashtirish, saqlash, yangilash va foydalanuvchilarga
ishonchli va tejamli yer kadastri axboroti berish davlat yer kadastrining asosiy
vazifalari hisoblanadi.
Davlat yer kadastri yer munosabatlarini tartibga solish maqsadida davlat
hokimiyati va boshqaruv organlarini, manfaatdor yuridik va jismoniy shaxslarni
yer to‘g‘risidagi axborot bilan ta’minlash, erdan oqilona foydalanishni, qayta
tiklash va muhofaza qilishni, yer tuzilishini tashkil etish, yer uchun haq to‘lash
miqdorlarini asoslash, xo‘jalik faoliyatini baholash uchun mo‘ljalanadi.
Qjnunchilik hujjatlariga ko‘ra davlat yer kadastri 4 ta tarkibiy qismlardan
tashkil topadi.
69
11-rasm. Yer kadastrining tarkibiy qismlari
“Davlat yer kadastri to‘g‘risida”gi qonunning 4-moddasida yer kadastrini
yuritishning quyidagi asosiy tamoyillari belgilab berilgan.
mamlakatning butun hududini to‘la qamrab olish;
fazoviy koordinatalarning yagona tizimini qo‘llash;
yer kadastriga doir axborotlar ishlab chiqish uslubiyotining birligi;
yer kadastriga doir axborotlarning to‘g‘ri bo‘lishi hisoblanadi.
Davlat yer kadastri ma’lumotlari asosiy (dastlabki) va joriy ma’lumotlarga
bo‘linadi. Dastlabki ro‘yxatdan o‘tkazish vaqtida olingan ma’lumotlar va davlat
yer kadastrining dastlabki ma’lumotlarini tuzish asosiy (dastlabki) axborot
hisoblanadi.
Davlat yer kadastri ma’lumotlarini qayta ro‘yxatdan o‘tkazish yoki
o‘zgartirish jarayonida olingan ma’lumotlar joriy axborot hisoblanadi.
Davlat yer kadastrini yuritish ishlari davlat byudjetidan, shuningdek er
uchastkalariga bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatiga olganlik uchun undiriladigan
mablag‘lar va boshqa manbalar hisobidan mablag‘ bilan ta’minlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
