Тошкент ирригация ва


МАВЖУД СУГОРИШ ТАРМОКЛАРИНИНГ ФОЙДАЛИ ИШ КО- ЭФФИЦИЕНТИ (ФИК)НИ ОШИРИШНИНГ ТЕХНИКАВИЙ ВА ЭКС-



Download 4,29 Mb.
bet82/113
Sana21.06.2022
Hajmi4,29 Mb.
#689275
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   113
Bog'liq
3524KFKa9pfNqg7HUMfJD89VZ5p1mmwmVcxtdbvQ (1)

МАВЖУД СУГОРИШ ТАРМОКЛАРИНИНГ ФОЙДАЛИ ИШ КО- ЭФФИЦИЕНТИ (ФИК)НИ ОШИРИШНИНГ ТЕХНИКАВИЙ ВА ЭКС-

ПЛУАТАЦИОН ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ.
Юкорида келтирилган мисоллардан маълумки сугориш тармокларида ФИК кийматини кичик булишлиги сугориш тармокларини лойихалашда уларни улчамларини керагидан катта булишлигига, сув манбасининг сугоришлик кобилиятини камайтиришликка, сугориш майдонларини мелиоратив холатини ёмонлашувига, сугориш каналларида лойка чукиш ва уни тозалаш каби ортикча ишларга сабаб булади. Шунинг учун хам сугориш тармокларида сув исрофгарчилигига карши курашиш, уларнинг ФИК кийматини ошириш мухим ахамият касб этади. Хозирда сугориш тармокларини ФИК кийматини оши- ришда техникавий ва эксплуатацион чора-тадбирлар кулланилмокда.
Бу тадбирлар асосан уларни куриш жараёнида аксарият холларда эса улардан фойдаланиш жараёнида амалга оширилади.
Техникавий чора-тадбирлар- асосан сугориш тармоги узанидан сувни си- зиб йуколишига карши кулланиладиган ишлар мажмуаси хисобланиб улар орка- ли канал узан тупрогини сув утказувчанлик кобилияти камайтирилиши ёки махсус узидан сувни жуда кам сув утказадиган копламалар хосил килиниши кузда тутилади..
Канал узан тупрогини сув утказувчанлик кобилиятини камайтириш тадбирлари.
Каналларни кундаланг ва буйлама узанларини ундан сувни сизиб утиш микдо- ри (Си )ни минимал кийматга жавоб берадиган килиб хосил килиш.
Бунинг учун кундаланг кесимда,

Рмax га эришиш керак.
 min  2 (
 min;
1 m2  m);

Канал узанини шиббалаш. Бу услубда сув исрофи 50-60% га камаяди. Уни амалга ошириш йуллари турличадир. Тупрок оптимал намликка эришганда (огир соф тупрокларда 22-25 %, урта соф тупрокларда 21-23 %, енгил соф тупрокларда 15-18 %, кумок тупрокларда 12-15 %) экскаватор хартумига осилган огирлиги 3-5 т.ли юк (темир бетон, плита) 3-5 м баландликка кутари- либ бир жойга 3-9 маротабагача ташланади. Зичланган тупрок калинлиги 40-50 см булишлиги ва у 3-5 йил хизмат килиши мумкинлиги Мирзачулда утказилган тажрибалардангина маълумдир.
Кичик каналларда галтакли матин (коток)лар хам кулланилади.
Даврий ишлайдиган каналларни узанини юмшатиш.
Бу усулда даврий ишлайдиган сугориш тармокларини узани уларга сув беришдан олдин ва сунгра 10-15 см чукурликдаги культиваторлар билан юмша- тилишига асослангандир. Бу усулда ушбу каналларда сув исрофгарчилиги 40
%гача камайиши кузатилган.
Колматаш килиш (лойка чуктириш).
Бу усул канал узанидаги тупрок говаклари (йирик заррачалар орасидаги бушликлар)ни сувдаги лойка заррачалари билан тулдиришга асослангандир. Сувдаги лойка зарраларини канал узанига чукиши натижасида узанни сизилиш коэффициенти кийматини кескин камайиб кетиши (20-30 маротаба) сугориш амалиётида олдиндан маълум хам ва хозирда хам у айникса Марказий Осиё лойка сув манбаларидан (Амударё, Сирдарё,Зарафшон) сугориш тизимларига сув олинганда намоён булиб туради. Бу холат айникса кайта курилган Аму- Бухоро ва Коракум каналларида жуда кул келган.
Канал узанида лойка чукишини тадкикоти бу жараённи амалга ошириш учун куйидаги ишларни бажариш максадга мувофиклигини курсатади.
Кольматация килинадиган юза аввало текисланиб сунгра юза 20-25 см чукурликда юмшатилади, каналга лойка сув тулдирилади. Лойка чуккач сув чи- карилиб канал узани нормал намликка етишгач тупрок зичлаштирилади (гал- такли матинни юргазиш, подани канал узани буйича хайдаш ва х.о.)

Сунъий лойка чуктиришдаги тадкикотларни курсатишга д/Д>0,15- 0,2 (А.Н.Патрашев тавсияси) булишлиги такозо этилади, бу ерда Д- кольматация килинадиган тупрок заррачасини улчами.
д- кольматация киладиган (сувдаги лойка) тупрок заррачасини ул-
чами.
Кумок тупрокли кольматация килинадиган юзани 1 м2 га 5-10 кг гил бе-
рилади. Кольматация килинадиган канални узунлиги 0,1-1 км орасида булади. Кольматация даврида каналдаги сув тезлиги 0,05-0,20 м/с. каналдан фойдала- ниш даврида эса ундаги сув оким тезлиги 0,6-0,7 м/с дан ошмаслиги тавсия этилади.
Бентонит гил тупроклари куллаш.
Бу тупроклар таркибида “монт-мориллонит” минераллар мавжуд булиб, тупрок намланганда улар жуда кучли даражада шишиб узидан сув утказмайди- ган хусусият касб этади. Марказий Осиёда катта микдорда бентонит захиралари мавжуд (Хоразм,Ангрен,Бухоро,Далварзин ва х.о.)лигини хисобга олсак, улар- ни кум ва шагалли канал узанларида куллаш яхши натижалар берганлигини тажрибалар тасдиклаган.
Тажрибада фильтрация коэффициенти 20,8 м/кун булган кумни 15-17 % бентонит ва 85-83 % кумдан иборат хосил килинган 10 см ли экран аралашма- дан сунгги фильтрация коэффициенти 0,0017 м/кун булганлиги аникланган.
Грунтни битумлаш.
Кумок тупрокни битум эмульсияси билан аралаштириб ёки иссик битум эмуль- сиясини тугридан-тугри узанга бериш оркали амалга оширилади.
Биринчи холатда 50оС гача иситилган битум эмульсияси 16-24 % хажмида ку- мок тупрок билан аралаштирилиб канал узанига ёткизилади ва зичланади.
Иккинчи услубда эса 1500Сгача киздирилган битум эмульсияси 1м2 юзага 4-9 кг микдорида сепилиш оркали амалга оширилади. Эмульсия таркибида битум 40-50 % булиши ва битум маркаси П булиши керак.
Бу тадбир 3-4 йилгача уз таъсирини утказиб сув исрофини 2-4 маротабага- ча камайтиради.
. Грунтларни тузлаш натижасида грунтнинг сув утказувчанлиги кескин ка- маяди. Улар 2 хил куринишда- очик юзага ва химояланган юзага киздирилган ош тузини юкори концентрация эритмасини сепиш оркали (1м2 очик юзага 5 кг туз, химояланган юзага 3 кг туз эритмаси) амалга оширилади. Бундай юзаларда утлар усмайди ва 5-8 йил хизмат килиб, унда сув исрофи 2 маротабага камаяди. Аммо карбонатли грунтлар учун бу услуб кул келмайди.
Грунтларни силикатлаш грунтга суюк шишани албатта босим остида беришга асосланган. Бу холда натрий кремнефторид,ёки кальций хлорид эритмаси билан силикат кислота ажралиб тупрок кавакчаларида махкам урнашиб колади.
Бу тадбир шўр тупрокларда ва ёгингарчиликда яхши натижа бермайди, лекин совукка чидамли ва пластикдир.




    1. Download 4,29 Mb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   113




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish