Тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш мухандислари институти

Tugunlarning suv sarfini topish
9-jadval

Tugun	Bo’laklar		Solishtirma suv sarfi l/sek	Yo’ldosh suv sarfi l/sek	Tugun suv sarfi l/sek	Yirik suv iste’molchi		Tugundagi umumiy suv sarfi l/sek
	Belgisi	Uzunligi				Nomi	Suv sarfi
1	1-2 1-15	250 550		0.775 1.705	1.24			1.24
2	2-1 2-3	250 550		0.775 1.705	1.24			1.24
3	3-2 3-4	550 650		1.705 2.015	1.86			1.86
4	4-3 4-5	650 450		2.015 1.395	1.7			1.7
5	5-4 5-6	450 350		1.395 1.085	1.24			1.24
6	6-5 6-7	350 500		1.085 1.55	1.31			1.31
7	7-6 7-8	500 400		1.55 1.24	1.39			1.39
8	8-7 8-9	400 350		1.24 1.085	1.16	chorvachilik	0.826	1.98
9	9-8 9-10	350 350		1.085 1.085	1.08			1.08
10	10-9 10-11	350 550		1.085 1.705	1.39			1.39
11	11-10 11-12	550 300		1.705 0.93	1.31			1.31
12	12-11 12-13	300 450		0.93 1.395	1.16			1.16
13	13-12 13-14	450 300		1.395 0.93	1.16			1.16
14	14-13 14-15	300 300		0.93 0.93	0.93			0.93
15	15-14 15-1	300 550		0.93 1.705	1.31			1.31
	JAMI:

Vodoprovod tarmog’iga suv tarqatish

12

11




13

14




1

2

3

4

5

6

7

8

10

9

15
1.16 1.31
1.16
0.93
1.24 1.31
1.39
1.24




1.08


1.86 1.7 1.24 1.31 1.39 1.98
Vodoprovod tarmog’iga suv tarqatish yong’in xavfsizligi bilan birga

12

11




13

14




1

2

3

4

5

6

7

8

10

9

15
1.16 1.31
1.16
0.93
1.24 1.31
1.39
1.24




1.08


1.86 1.7 1.24 1.31 1.39 16.98

Vodoprovod tarmog`ining gidravlik hisobi
Vodoprovod tarmog`ining gidravlik hisobini bajarishdan maqsad quvurlarning iqtisodiy jihatdan Afzal diametrlarni tanlash, bo`laklar bo`yicha bosim isrofini qiymatini aniqlash. Shunda, harakat tezligi ruxsat etilgan minimal tezlikdan kata bo`lishi zarur. O`rta rezervuarli sxema bo`lganda, vodoprovod tarmog`i hisobi 2 ta holat uchun bajariladi.
1. Maksimal xo`jalikka suv berish.
2. Bir vaqtning o`zida ham maksimal xo`jalikka ham yong`inni o`cherish holati uchun suv berish.
Maximal xo’jalik holati uchun gidravlik hisobni Andreyashev usulida bajaramiz: Vodoprovod tarmog’ida suv yo’nalishini aniqlab, bo’laklar bo’yicha yo’ldosh suv sarflarini tugunlaridagi suv sarfiga almashtirib gidravlik hisobni bajarish uchun sxema tayyorlanadi.
Tugun suv sarflari hisob sxemasiga kiritilgandan keyin suvni tarmoq bo’laklari bo’ylab taxminiy tarqatishni amalga oshiramiz. Bunda quyidagi asosiy shartlar bajarilishi zarur:

1. 
   Asosiy suv oqimini bosh yo’nalish bo’yicha yo’naltirish kerak va parallel tomonlardagi quvurlar diametrlari taxminan o’zoro teng bo’lishi zarur.
   
2. 
   Tugunga oqib kelayotgan suv sarflari yig’indisi tugundan olinayotgan va undan oqib kelayotgan suv sarflari yig’indisiga teng bo’lishi zarur.
   

Hisobiy suv sarflariga qarab quvurlar diametrlari tanlanadi. Diametrlar maxsus jadvaldan tanlanadi.
Uzunlik bo’yicha yo’qolgan bosim isrofi formulasi quyidagicha:

1000i-1km uzunlikda bosim isrofi.
Shevelov jadvalidan suv sarfi, quvur diametriga(d) va materialiga bog’liq holda olinadi.(Сho’yan quvur).
Har bir halqada gidravlik muvozanat sharti tekshiriladi. Bosim isroflarining algebraik yig’indisi ±0.5 dan oshmasligi kerak. ∆
Halqalar bo’yicha muvozanat sharti suvni dastlabki tarqatishda bajarilmasligi mumkin. Shuning uchun har bir halqada tuzatma suv sarfi quyidagicha aniqlanadi.
 _{ }
∑h-bosim isroflarini algebraik yig’indisi.
Tuzatma suv sarfining ishorasi + bo’lganda soat strelkasi bo’yicha suv beruvchi bo’laklarda suv sarfi ortiqcha bo’ladi. Manfiy (-) ishora bo’lsa teskarisi.
Ikki halqani o’rtasidagi bo’laklarda tuzatma suv sarfi qo’shni halqadan o’zini ishorasi bilan hisobga olinadi.
Bir vaqtning o`zida ham maksimal xo`jalikka ham yong`inni o`chirish holati uchun suv berishLobachev usulida bajariladi. Tugunlardagi suv sarflari 1- holatdagidek bo’ladi, faqat yong’in o’chirish noqulay nuqtada (eng uzoq va eng baland) tugundagi suv sarfi yong’in o’chirish sarfiga oshadi. (15 litr)
Hisob interatsiya usulida bajariladi. Lobochov formulalari bilan foydalanilgan holda.

Shu usulda bosim isrofi qiymati ham hisoblanadi.
A-solishtirma qarshilik quvur diametri va materialiga bog’liq holda (sek/l)²

Vodoprovod tarmog`ini maksimal xo’jalik holati uchun gidravlik hisobi jadvali (Andriashev usuli).
10-jadval

Halqa	bolaklar	Uzunligi	diametri	Dastlabki suv tarqatilganda				Tuzatilgan suv sarfi			Tuzatmaning bosqichi
				Suv sarfi l/s	Solishtirma qarshiligi 1000i	Bosim isrofi, h	Suv tezligi	Berilgan halqa	O`rtadagi bo’lakda	umuniy	Suv sarfi l/s	Solishtirma qarshiligi 1000i	Bosim isrofi, h	Suv tezligi m/s
1	1-2	0,25	150	9,73	3,47	-0,867	0,493	-0,088			9,64	3,94	-0,98	0,493
	2-3	0,55	150	8,49	3,13	-1,72	0,466	-0,088			8,4	3,06	-1,68	0,466
	3-4	0,65	150	6,63	1,95	-1,26	0,36	-0,088			6,54	1,94	-1,26	0,36
	4-5	0,45	125	4,93	2,9	-1,305	0,37	-0,088			4,84	2,72	-1,72	0,37
	5-6	0,35	125	3,69	1,58	-0,553	0,29	-0,088			3,6	1,66	-0,581	0,29
	6-7	0,5	100	1,38	1,8	-0,9	0,34	-0,088			2,29	2,16	-1,36	0,34
	7-8	0,4	100	0,99	,98	-0,392	0,13	-0,088			0,9	0,5	-0,2	0,13
	8-9	0,35	100	0,99	0,98	0,343	0,13	0,088			1,87	1,42	0,49	0,13
	9-10	0,35	100	2,07	1,6	0,56	0,24	0,088			2,15	2,08	0,528	0,24
	10-11	0,55	100	3,46	4,51	2,48	0,42	0,088			3,54	4,55	2,5	0,42
	11-12	0,3	125	4,77	2,42	0,726	0,354	0,088			4,85	2,75	0,825	0,354
	12-13	0,45	125	5,93	4,03	1,81	0,45	0,088			6,01	4,1	1,34	0,45
	13-14	0,3	150	7,09	2,2	0,66	0,382	0,088			7,17	2,3	0,69	0,382
	14-15	0,3	150	8,02	2,81	0,843	0,44	0,088			8,1	2,85	0,805	0,44
	15-1	0,55	150	9,33	3,62	1,99	0,499	0,088			9,41	3,83	1,1	0,499

Dastlabki suv tarqatish Q_umum=77.5; q=5.1; h=2.14
Tuzatilgan suv sarfi Q_umum=79.31; q=5.28; h=0.49

Suv tashish quvurinig gidravlik hisobi
12-jadval

Nomi	Uzunligi	Suv sarfi	Diametri	1km bosim isrofi 1000i	Bosim isrofi h	Tezlik
NS-BSM (maxsimal xo’jalik)	0.15	27.65	300	0.87	0.13	0.38
BSM-1 (maxsimal xo’jalik)	0.15	20.3	200	3.63	0.54	0.62
NS-BSM (yong’in)	0.15	42.65	300	1.88	0.282	0.58
BSM-1 (yong’in)	0.15	35.3	250	3.4	0.51	0.7

Tugunlardagi erkin bosim aniqlash
13-jadval

Tugun	Yer sathi	Bo’laklar	Maksimal xo’jalik suv istе'moli holati uchun
			Bosim isrofi		Pеzomеtrik chiziq sathi	Tugundagi erkin bosim
			Hisoblangan	Tuzatilgan
1	2	3	4	5	6	7
NS	375.8	NS-BSM	0.13	0.13	387.957	12.157
BSM	376.08	BSM-1	0.56	0.56	387.826	11.746
1	376.2	1-2	-0.98	-0.98	387.26	11.06
2	376.5	2-3	-1.68	-1.68	388.247	11.747
3	376.95	3-4	-1.26	-1.26	389.927	12.977
4	377.68	4-5	-1.72	-1.72	391.187	13.507
5	378.18	5-6	-0.581	-0.581	392.907	14.727
6	378.65	6-7	-1.36	-1.36	393.488	14.838
7	379.42	7-8	-0.2	-0.2	394.848	15.428
8	380.2	8-9	0.49	0.42	395.048	14.848
9	379.57	9-10	0.528	0.528	394.628	15.058
10	378.93	10-11	2.5	1.7	394.1	15.17
11	378.4	11-12	0.825	0.725	392.4	14
12	377.96	12-13	1.34	1.04	391.36	13.4
13	377.2	13-14	0.69	0.62	390.74	13.54
14	376.97	14-15	0.805	0.605	390.135	13.16
15	376.62	15-1	1.1	0.963	389.172	12.55
1	376.2	1-BSM	0.56	0.36	387.82	11.62
BSM	376.08	BSM-NS	0.13	0.13	387.95	11.87
NS	375.8
			+1.877	0

Iqtisodiy hisob
14-jadval

№	Inshoat nomi	O’lchov birligi	Soni	Narxi
				Solishtirma narxi	Umumiy narxi
1	Vertikal nasos bilan jixozlangan quvurli quduq	dona	2	11000	22000
	Qsut=1792.281 m^3/sut
	hqud=99 m
2	Toza suv rezervuari	dona
	W1=335 m^3		1	10570	10570
	W2=335 m^3		1	10570	10570
3	4 tagorizontal nasos va bakterisid qurilma bilan jihozlangan NSII	dona	1	7720	7720
4	Bosimli suv minorasi	dona	1	15200	15200
	Wto’la=460.97 m^3
	Hto’la=35,12 m
5	Po’latdan yasalgan suv tashish quvurlari	p.m
	d=100mm
	d=150mm		-	9,2	-
	d=200mm		-	11,6	-
	d=250mm		300	13,45	4035
	d=300mm		-	15,3	-
6	Cho'yan vodoprovod quvurlari	p.m
	d=100mm		1890	11,1	20979
	d=125mm		2560	12,35	31616
	d=150mm		700	13,6	9520
	d=200mm		2000	16,7	33400
	d=250mm		-	20,1	-
7	Jami:				150410

K=190∙∑=190∙150410=28577900


Ish haqi fondi hisobi
15-jadval

№	Xizmat lavozimlari nomi	Razryad	Koeffisent	Shtat		Oylik maosh		Yillik ish haqi miqdori
				smena	sutka	Solishtirma	Umumiy
1	Boshliq	18	6,93	1	1	902563,2	902563,2	10830758,4
2	Mashinist	4	3,484	1	3	453756,2	1361268	16335221,76
3	Sozlovchi	3	2,681	1	4	349173,4	1396694	16760325,12
4	Laborant	2	2,504	1	2	326121	652241,9	7826903,04
5	Qorovul	1	2,014	1	3	262303,4	786910,1	9442920,96
Jami:							∑=61196129,28
Dam olish va bayram kunlariga qo’shimcha miqdor							15%	9179419,392
Umumiy qo’shimcha miqdor							5.2%	3182198,723
Ijtimoiy sug’urta							4.4%	2692629,688
Jami:							∑=15054247,8

S=61196129,28+15054247,8=76250377,08 so’m

Ekspluatatsion xarajatlar
Tarmoq ekspluatatsiya xarajatlari quyidagi ifoda orqali topiladi:
Э=S+B+A+BX =
=76250377,08+22471222,65 +1085960,2+9980756=109788315,9 so’m
Bu yerda:
S-ish haqi, S=76250377,08 so’m;
B-elektr energiya narxi:









A-amortizatsiya xarajatlari(Amortizatsiya xarajatlari tarmoq qurilish narxining 3,8 foiziga teng bo’ladi).
A=0,038∙K=0,038∙28577900=1085960,2 so’m;
BX-boshqa xarajatlar,
BX=0,1∙(S+ B +A)=0,1∙(76250377,08+22471222,65 +1085960,2)=9980756 so’m
B_nsI, B_nsII – nsI va nsII elektr eneriyasi narxi, so’m;
K₁,K₂ – zo’riqish koeffisienti, K_1,2=1,2;
Q₁,Q₂ – nsI va nsII suv sarfi, l/sek;
H₁,H₂ – nsI va nsII suv ko’tarish balandligi, m;
η₁, η₁ – nasosning FIK;
T_nsI, T_nsII - nsI va nsII ish vaqti, soat;
n – nasos soni, n=1;
c –elektr energiya narxi, so’m.


Sarflarni qoplash vaqti:


Q_yil – yillik suv sarfi, m³/yil;
P – 1m³ suvning narxi, so‘m.


Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   I.A. Karimov “Asosiy vazifamiz-Vatanimiz taraqqiyoti a xalqimiz farovonligi yanada yuksaltirishdir” T, “O’zbekiston”-2010, -65b
   
2. 
   QМQ 2.04.02 – 97 Suv ta'minoti. Tashqari tarmoqlar va inshootlar.Toshkent 1997-137b.
   
3. 
   Н.Н. Карамбиров «Сельскохозяйственное водоснабжение» M. Aгропромиздат, 1986-445 стр.
   
4. 
   Оводов В.С. Сельскохозяйственное водоснабжение и обводнение – М.: Колос, 1984.– 479 б.
   
5. 
   ВСН – 33 – 2.2. Ведомственные строительные нормы. – М.: Союзгипроводхоз, 1984-83б.
   
6. 
   Maxmudova I.M., Salohiddinov A.T. “Qishloq aholi punktining suv ta'minoti” mavzusidagi kurs loyhasini bajarish bo’yicha uslubiy qo’llanma Т. 2010y. -70b.
   
7. 
   Maxmudova I.M., Salohiddinov A.T. «Qishloq va yaylovlar suv ta'minoti » – Т.: Xorazm, 2002 – 136b.
   
8. 
   Maxmudova I.M., Salohiddinov A.T. «Qishloq va yaylovlar suv ta'minoti » – Т.: Chinor-ENK, 2013. – 151b.
   
9. 
   Шевелев Ф.А. Таблицы для гидравлического расчета стальных, чугунных, асбестоцементных, пластмассовых и стеклянных водопроводных труб. - М.: Стройиздат, 1984 – 113б.
   
10. 
    Maxmudova I.M., Abduqodirova M.N. Qishloq va yaylovlar suv ta'minoti fani bo’yicha mustaqil ishlarini bajarish uchun metodik ko`rsatma. T.: 2012
    
11. 
    Maxmudova I.M., Abduqodirova M.N. Qishloq va yaylovlar suv ta'minoti fanibo’yicha laboratoriya ishlarini bajarish uchun uslubiy ko`rsatma. T.: 2009.
    
12. 
    Усаковский В.М. Водоснабжение в сельском хозяйстве. – М.: Агропромиздат, 1989 – 234 б.