Toshkent farmatsevtika instituti

Azot muvozanati– organizmga ovqat bilan kirayotgan azot miqdori bilan undan ajralib chiqayotgan azot miqdorlari o`rtasidagi farq. Katta yoshdagi sog`lom odam oziqasida oqsil miqdori yetarli bo`lganida azot muvozanati o`zgarmaydi, ya`ni organizmdan chiqarilayotgan azot miqdori bilan unga tushayotgan azot miqdori o`zaro teng.
Oqsillar biosintezini kuchayishi bilan bog`liq bo`lgan homiladorlikda, o`sayotgan yosh organizmda, jadal o`sayotgan o`sma kasalligida, shuningdek, sog`ayayotgan bemorlarda azot chiqarilishiga nisbatan ko`proq kiritilishi yoki organizmda to`planishi kuzatiladi. Bu ko`rinish musbat azot balansidir.
Oqsil tanqisligida, yuqumli, holdan toydiradigan kasalliklarda, hazm qilish jarayoni buzilganda, qusishda, odam qariganda, och qolganda azot organizmga
kiritilishiga nisbatan ko`proq chiqariladi. Bunga manfiy azot balansi deyiladi. Azot muvozanatini saqlab turish uchun kerak bo`lgan oqsilning eng kam miqdori 30-50 g ni tashkil etadi. Ammo bu miqdor salomatlik va ish qobilyati uchun zarur optimumni ta`minlamaydi. O`rtacha jismoniy mehnat

362

bilan shug`ullanuvchi katta yoshdagi odam bir kecha-kunduzda 100 g oqsil qabul qilishi kerak .
Oqsillar organizmda gidrolitik fermentlar kompleksi ta`sirida aminokislotalarga parchalanadilar. Aminokislotalarning ko`p qismi ingichka ichakdan qonga so`riladi. Murakkab oqsillar molekulasi ikkita birikkan qismdan
– oddiy oqsil va prostetik guruhlardan tashkil etilgan bo`lib, ferment ta`sirida o`z tarkibiy qismlariga ajraladi.
Og`iz bo`shlig`ida proteolitik fermentlar bo`lmaganligi uchun oqsillar faqatgina mexanik ta`sirga uchraydi. Ularning kimyoviy hazm bo`lish jarayoni oshqozondan boshlanadi.