Toshkent farmatsevtika instituti

1.2-rasm. Egilgan polipeptid zanjirdagi burchaklar va atomlararo masofalar.

33

Peptid bog`i polipeptid zanjirning takrorlanuvchi qismi hisoblanib bir qancha xususiyatlarga ega. Bu xususiyatlar birlamchi strukturaning shakliga, polipeptid zanjirning yuqori darajadagi tuzilishiga ta’sir etadi:

23. 
    peptid guruhga kiruvchi hamma atomlar bir tekislikda yotadi;
    

23. 
    ikki xil rezonans (keto – yoki enol) shaklda bo`lish imkoniyatiga ega;
    

23. 
    qo`shimcha guruhlar C-N-bog`larga nisbatan trans holatida bo`ladi;
    

23. 
    vodorod bog`larini hosil qilishi. Har bir peptid guruhi boshqa guruhlar, shu jumladan peptid bog`lari bilan ikkita vodorod bog`i hosil qilishi mumkin. Polipeptid zanjirda mustahkam strukturalar (tekis peptid guruhlar) bo`lib,
    

ular nisbatan harakatlanuvchi qismlar (-CHR) ga ega va u bog` atrofida aylanadi. Polipeptid zanjirning bunday tuzilish xususiyati uning fazoviy shaklini tuzilishiga ta’sir etadi.

Hozirgacha o`n minglab oqsillarning birlamchi strukturasi aniqlangan. Oqsil molekulasidagi aminokislotalar tartibi ma’lum darajada uning biologik vazifasini
buzmasdan almashinishi mumkin. Bunga insulin polipeptid zanjirlarida,
sitoxromlarda bir nechta aminokislotalar almashinganda ham oqsil o`z vazifasini bajarishi misol bo`la oladi. Demak, bu o`zgarishlar ruxsat berilgan almashinuvlarga kiradi. Ammo o`roqsimon kamqonlik kasalligida gemoglobinni tekshirish tamomila boshqa hodisaning ochilishiga olib keldi. Barvaqt o`limga sabab bo`ladigan mazkur kasallik

gemoglobin molekulasini va qizil qon tanachalari (eritrotsitlar)ni o`zgarishi tufayli ularning kislorodni bog`lash qobiliyatini kamayishiga bog`liq. Bunday

o`zgarishlar gemoglobinni tashkil
qiladigan 574 ta aminokislota
qoldiqlaridan tuzilgan oqsil zanjirlarini
birida, bittagina aminokislotani