Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Bakteriyalarni morfologiyasini o’ganish. 
Buning uchun bakteriyalar kulturalaridan tirik 
preparatlar, yopishtirilgan surtmalar tayyorlanib, anilin bo’yoqlari bilan bo’yaladi va mikroskopda 
ko’riladi.
Metodik ko’rsatmalar
Mikroskop yordamida tekshirish uchun preparatlar tayyorlash. 
Tekshirish uchun materialning olinishi. 
Preparat tayyorlash uchun probirka, kolba yoki 
Petri kosachasidan bakteriologik qovuzloq yoki steril pipetka orqali tekshiriladigan material 
olinadi. Ayrim hollarda bu maqsadda preparovka ignalari ham ishlatiladi. Bakterial kulturali 
probirka chap qo’lga, bakteriologik qovuzloq esa, o’ng qo’lga olinadi. Qovuzloq gorelka 
alangasida qizargunga qadar qizdiriladi. Paxtali probka probirkadan o’ng
 
qo’lning IV, V 
barmoqlari bilan kaftga siqib burab, chiqarib olinadi va probirka og’zining chetlari alangada biroz 
qizdiriladi. Qovuzloq asta-sekin probirka ichiga kiritiladi, ichki devoriga tekkizib sovitiladi, so’ng 
asta harakat qilib material olinadi. Shundan keyin yana probirka chetlari qizdiriladi va probka 
bilan berkitiladi. Preparat tayyorlangandan so’ng, qovuzloq albatta gorelka alangasida qizdirilishi 
(sterillash) lozim. Suyuq materialni probirka yoki kolbadan pipetka orqali olish mumkin, bunda 
pipetka o’ng qo’lda ushlanadi va pipetka teshigi II barmoq bilan berkitib turiladi. 
Surtma tayyorlab ko’rish etaplari 
1. Surtma tayyorlash. 
2. Quritish 
3. Fiksasiya (qotirish) qilish 
4. Bo’yash 
5. Mikroskopda ko’rish. 

---

96 
Ish tartibi
. Surtma tayyorlash uchun buyum oynasi yog’sizlantiriladi ( spirtovka 
alangasida), mikrob kulturasi qovuzloq bilan olinib ( mikrob kulturasi agarda o’sgan bo’lsa steril 
fiziologik eritma bilan) buyum oynasiga surtma tayyorlanadi. Surtma yupqa 10 so’mli tangaday 
bo’lishi kerak. Material aynan shunday taqsimlangandagina yakka-yakka joylashgan bakterial 
hujayralarni ko’rish mumkin. Agar tekshirilayotgan material suyuq muhitda bo’lsa, u holda uni 
qovuzloq bilan to’g’ridan-to’g’ri buyum oynasiga tomiziladi va surtma tayyorlanadi 
Quritish- surtmalar havoda yoki iliq havo oqimida gorelka alangasi ustida quritiladi. 
Fiksasiya qilish- surtmani qotirish uchun buyum oynasi (surtmani yuqoriga qaratgan holda) 
3 marta asta-sekin (3 sekund davomida) gorelka alangasidan o’tkaziladi. Ayrim hollarda qon 
surtmasi, a’zo va to’qimalar surtma tamg’alari, mikroorganizm kulturalaridan tayyorlangan 
surtmalar 5—20 min metil yoki etil spirti, Nikiforov aralashmasi, sulemali spirt yoki boshqa 
fiksasiya qiladigan suyuqliklarga solinadi va fiksasiya qilinadi. Mikroorganizmlar fiksasiya 
qilinayotganda oyna yuzasiga qattiq birikkan holda o’ladi va keyingi ishlovlarda yuvilib ketmaydi. 
Fiksasiyadan maqsad- mikroorganizmlar fiksasiya qilinayotganda oyna yuzasiga qattiq 
birikkan holda o’ldiriladi, zararsizlanadi va keyingi ishlovlarda yuvilib ketmaydi va o’lgan 
bakteriyalar yaxshi bo’yaladi. Fiksasiyada ro’y beruvchi xatoliklar. Agar buyum oynasini 
yuqorida ko’rsatilgandan ko’proq qizdirilsa, hujayralarning tuzilishi keskin o’zgarib ketadi. 
Surtmani bo’yashda 2 xil oddiy va murakkab usullardan foydalaniladi. Oddiy usulda faqat 
bitta bo’yoq qo’llaniladi, murakkab bo’yashda esa bir necha bo’yoqlar qo’llanilishi mumkin.
Oddiy usul.
Fiksasiyalangan surtma birgina bo’yoq bilan bo’yaladi, masalan, fuksinning 
suvli aritmasi (1—2 min) yoki metilen ko’kining eritmasi bilan (3—5 min) bo’yaladi, so’ng suv 
bilan yuviladi, quritiladi va mikroskop ostida immersion sistemada ko’riladi.