Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Amaliy qism:
Amaliy qismda talabalar epidemik va endemik toshmali tif diagnostikasi 
tekshirish materiali, tekshirish usullarini o’rganadilar. 
Qon. 
1.Serologik. a) Komplement bog’lanish reaktsiyasi. b) agglyu-tinatsiya 
reaktsiyasi. v) bevosita gemagglyutinatsiya reaktsiyasi. g) toksinlarni neytrallash reaktsiyasi. d) 
immuno-lyuminestsent usul qo’llaniladi. 
Bemor venasidan 5—7 ml qon 2. Biologik usul. Steril probirkaga olinadi. 
Serologik usul
. Komplement bog’lanish reaktsiyasi. Bemordan olingan qonning zardobi 
ajratib olinadi, parallel holda 2 ta antigen — Provatsek va Muzer rikketsiyalari bilan reaktsiya 
qo’yiladi. Bu reaktsiya epidemik va endemik toshmali tifni farqlashda qo’llaniladi. Umumiy 
sxema asosida bemor qon zardobi 1:10 dan 1:640 gacha suyultiriladi. 1:100 va undan yuqori 
suyultirish darajalarida eritrotsitlar cho’kma bersa, reaktsiya musbat deyiladi. 
Agglyutinatsiya reaktsiyasi (AR).Toshmali tifni Brill kasalligidan farqlash uchun 
agglyutinatsiya reaktsiyasi qo’yiladi. Diagnostikum sifatida Provatsek rikketsiyasi va OX19 o’lik 
kul’turasi qo’llaniladi. Brill kasalligida o’lik protey kulturasi bilan Veyl—Feliks reaktsiyasi 
manfiy bo’ladi. 
Bundan tashqari, Brill va epidemik toshmali tifni farqlash uchun quyidagi usul ham 
qo’llaniladi. 
Buning uchun bemor qon zardobi sistin bilan tozalanadi, chunki epidemik toshmali tifda 7 
antitelo hosil bo’ladi va u sistin ta'sirida tez parchalanadi. 
Brill kasalligida esa 19 antitelo hosil bo’ladi va u sistin ta'sirida parchalanmaydi. 
Kengaytirilgan hajmda agglyutinatsiya reaktsiyasi qo’yiladi. Birinchi qatorga sistin bilan 
tozalangan va ikkinchi qatorga tozalanmagan qon zardobi suyultirib solinadi. Brill kasalligida 
ikkala qatorda ham reaktsiya musbat bo’ladi. Epidemik toshmali tifda birinchi qatorda reaktsiya
musbat, ikkinchi qatorda esa manfiy bo’ladi. 
Bevosita gemagglyutiiatsiya reaktsiyasi. Bemor qon zardobi 1:25 dan 1:1600 gacha 
suyultiriladi. Diagnostikum sifatida Provatsek eritrotsitlar diagnostikumi qo’llaniladi. Bemorning 
qon zardobida aitntelo bo’lsa 1:100 nisbatda eritrotsitlar soyabonsimon cho’kma hosil bo’ladi. 
Reaktsiya qayta qo’yilganda titri ortib boradi. 
Biologik usul
. 
Epidemik va endemik toshmali tifni farqlash uchun biologik usul ham 
qo’llaniladi. Buning uchun dengiz cho’chqachasining erkagiga tekshirish materiali yuboriladi. 
Agar tekshirish materialida epidemik toshmali tif qo’zg’atuvchisi bo’lsa, dengiz 
cho’chqachalarining harorati ko’tariladi. 
Agar tekshirish materialida endemik toshmali tif qo’zg’tuvchisi bo’lsa, dengiz
cho’chqachalarida periorxit (tuxumdonning yallig’lanishi) yuzaga keladi.