Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Vasserman reaksiyasi-
asosan komplementni bog’lash reaksiyasiga (KBR) asoslangan 
(reaksiyani mohiyati, mexanizmlarga immunologiya bo’limiga qaralsin) bo’lib, bu reaksiya 
nihoyatda sezgir va o’ziga xos bo’lganligi uchun zaxmning diagnostikasida trepanemasiz va 
trepanemali antigenlar bilan qo’yiladi. Reaksiya uch tipdagi antigenlar qo’llanilgan holda olib 
boriladi: 1) trepanemali tarkibida ultratovush bilan tozalangan yoki rekonbinat trepanema antigeni; 
2) maxsus bo’lmagan (trepanemasiz) kardiolipidli antigen; 3) maxsus bo’lmagan (trepanemasiz)-
xolesterinli (buqa yuragi muskullaridan olingan lipoidlarning spirtli eritmasi). 
Tekshiriladigan zardob 1:4 nisbatda suyultirilib, 4 probirkalarga ml dan quyiladi .Bilvosita 
immunoflyuoressensiya reaksiyasi BIFR (FTA-test flujrescent trepnemal antibody) yoki RIF juda 
spesifik bo’lib, bunda to’qima trepanemalarning suspenziyasi antigen tariqasida ishlatiladi. Bemor
qon zardobi 1:200 nisbatda suyultiriladi, aktivligi kamaytiriladi. Yog’sizlantirilgan buyum 
oynasiga bir tomchi antigen tomiziladi, quritilib 5 minut mobaynida toza asetonda fiksasiya 
qilinadi. Keyin xuddi shu preparatga bemor qon zardobi tomiziladi va 30 minutdan so’ng yuviladi. 
Quritilgan preparatlar odam globuliniga qarshi flyuoressentli zardob bilan qaytadan ishlanadi. 
Analiz oxirida preparatni lyumenesent mikroskopda ko’zdan kechiriladi va trepanemalarning 
yog’dulanish darajasi belgilanadi. Ma’bodo bemorning qon zardobi tarkibida trepanemaga qarshi 
antitelalar mavjud bo’lsa, trepanemalar yog’dulanadi va ularning soniga qarab reaksiya javobi 
o’qiladi. 
Rikketsiyalar
— alohida guruh polimorf bakteriyalardir. Ular hujayra ichidagi parazitlar bo’lib 
hisoblanadi. Ular Sheke Shaseae oilasiga kiradi. Rikketsiyani birinchi bo’lib amerikalik olim 
Rikkets aniqlagan va u shu kasallikdan o’lgan.1913 yili Chex olimi Provatsek toshmali tif bilan 
og’rigan bemor qonida rikketsiyalarga o’xshash mikroblarni aniqlagan. U ham toshmali tifdan 
o’lgan. 1916 yilda Portugaliyalik olim Rosha—Lima o’zining uzoq vaqt tekshiruvlari natijasida 
Meksika va Yevropa toshmali tif kasalliklarining qo’zg’atuvchisi ham Rikkets aniqlagan 
mikroblarning bir turi ekanligini isbotladi. Shuning uchun rikketsinlarga Rikkets nomi berildi. 
Epidemiologik toshmali tif qo’zg’atuvchisiga esa Provatsek rikketsiyalari nomi berildi. Toshmali 
tifni o’rganishda rus olimlari A. A. Krontovskiy, P. F. Zdrodovskiy, Ye. S. Galinevichlar katta 
hissa qo’shganlar. Rikketsiyalar orasida odam, hayvon uchun patogen turlari ham uchraydi. 
Rikketsiyalar keltirib chiqaradigan kasalliklarga rikketsiozlar deyiladi. P. F. Zdrodovskiy 
rikketsiyalarni 5 ta guruhga bo’ladi: 
1. Toshmali tif rikketsioz guruhi. 
2. Kanali toshmali isitma guruhi. 
3. Tsutsugamushi guruhi. 
4. Ku—lixoradka (isitma) guruhi. 
5. Paroksizmal rikketsioz guruhi.