Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

 
 
 
 
Nazorat savollari. 
1.Kimyoterapevtik preparatlarning etiotropligi va organotropligi. Kimyoterapevtik ideks 
nimaligini aytib bering. 
2. Kimyoterapevtik preparatlarning asosiy turlari va ularning mikroorganizmlarga ta’sir etish 
mexanizmlari. 
3.Antibiotiklar rejasini aytib bering. 
4.Mikroorganizmlarning dori vositalariga nisbatan tabiiy va o’zlashtirma chidamliligi. 
5.Mikroorganizmlarning dori vositalariga rezistentligini bartaraf etish yo’llari. 
6.Kimyoterpevtik moddalarni aktivligini aniqlash usullari. 
7.Antagonizm. Antibiotiklarga talab. 

---

146 
 
Labaratoriya mashg’uloti 8 
 
Mavzu:
Immunitet, immunitet turlar. Organizmning immun xolatiga baxo berish usullari 
Darsning maqsadi: 
Immunitet, antigen, antitela haqida tushuncha olish. 
2. Dars vazifasi:
 
Immunitet, antigenlar, gaptenlar, mikrob hujayrasining antigen 
strukturasi,
antitelalar, immunitet turlari, fagotsitoz jarayoni va boshqalar bilan tanishish. 
1.
Immunitet deb nimaga aytiladi? 
2.
Immunitet lotin tilidan olingan bo’Iib qanday ma’noni anglatadi? 
3.
[mmunitetni nechta tun bor? 
4.
Immunitetning qanday faktorlari mavjud? 
5.
Fagotsitoz jarayonim tushuntirib bering? 
I. IMMUNITET HAQIDA TUShUNChA. Immunitet lotincha so’z bo’lib, immunitas- ozod 
bo’lish yoki qutqazish ma’nosini bildiradi.Bu murakkab fiziologik moslashish kompleksidir. Shu 
moslashish kompleksi organizmga tashqaridan genetik informatsiyani tashuvchi tirik organism 
yoki moddalarni kirishga to’sqinlik qilib yo’l bermaydi. Organizm faqat yuqumli kasal 
qo’zg’atuvchilarga va ular ishlab chiqargan zaharli moddalargagina qarshi turmasdan, u begona 
to’qimalarga ham qarshi turadi. Organizmning begona to’qimalarga bunday qarshi turish 
qobiliyati transplatatsion deb nom olgan. Immunitetni o’rganadigan fan immunologiya deyiladi. 
Immunitet paydo bo’lishi juda murakkab hodisadir. U butun organizmning ishtiroki bilan vujudga 
keladi, ammo immunitetni paydo bo’lishida asosiy rolni markaziy nerv sistemasi o’ynaydi. 
Bulling ta’sirida retikula - endothelial sistemaning fagotsitar funksiyasi zo’rayadi va organizmga 
kirgan mikrobning yoki uning zaharini zararsizlash uchun immune modda (antitela) paydo 
bo’ladi. Organizmning anatomic va fiziologik hususiyatlari uni turli pathogen mikroblardan 
qo’riqlab turishda, ya’ni immunitetli bo’lishida katta ahamiyatga ega. Yetarli ovqatlanmaslik, A 
va S vitaminlarning yetishmasligi, organizmning qizib ketishi yoki sovub qolishi, o’ta 
charchashlar immunitet vujudga kelishida katta ta’sir ko’rsatadi.
II. IMMUNITETNING TURLARI. Immunitetning paydo bo’lishiga qarab uni bir necha 
turlarga bo’lish mumkin. Bular: infektsion immunitet va infektsion bo’imagan, ya’ni 
transplatatsion immunitet. Infektsion immunitet spetsifik va spetsifik bo’lmaganlarga bo’linadi. 
Spetsifik bo’lmagan immunitet tabiiy yoki tug’ma va organizmni himoya qiiish anatoma - 
fiziologik faktorli bo’ladi. Tabiiy yoki tug’ma immunitet o’z navbatida ikkiga: absolyut yoki 
mutloq va nisbiyga bo’linadi. Ular ham aktiv va passivga bo’linadi. Aktiv immunitet steril va 
steril bo’lmaganga bo’linadi.1898 yilda N. N. Chistovech va J. Barde degan olimlar immunitet 
faqat mikroorganizmlarga va uiarning zaharlariga emas, balki to’qimalarning hujayralariga ham 
hosil bo’lishini aniqladilar. Bu spetsifik emas, ya’ni transplantatsion immunitetni o’rganishga 
sabo’ldi. Organ va to’qimalarni boshqa organizralarga ko’chirish paytida katta rol o’ynaydi. 
Spetsifxk bo’lmagan immunitet boshqa organizmdan olingan va to’qimalarga' qarshi turishga 
qobiliyatlidir. 
Bu hodisaning aksinchasi - immuniologik tolerantlikdir. Inymmiologik tolerantlik, ya’ni 
immunologik chidamlilik to’g’risida F. Bernet degan olim aytib o’tgan. Lekin 1953 yili 
olimlardan P. Medavar va M. Gasheklar embrional rovojlanish paytida antigen ta’sir etilgan 
organizm, tug’ilib katt bo’lganda shu antigenga - organ va to’qimalarga qarshi turish qobiliyatiga 
ega emasligini isbotladilar. Ya’ni bunday organizmlarda immuniologik tolerantlik hosil bo’ladi 
va shu to’qimalarga qarshi qobiliyat bo’lmaydi. 
Yuqorida aytib o’tilganidek, immunitetning yana bir turi infektsion immunitetdir. 
Infektsion immunitet o’z navbatida spetsifik va spetsifik bo’lmaganlarga bo’linadi. Spetsifik 
bo’lmagan immunitet tug’ma immunitet bo’lib, mexanik, fizikaviy va biologic faktorlarga 
organizmning qarshi turish qobiliyatidir. 

---

147