Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Morfologiyasi.
Rikketsiyalarning sharsimon, mayda va yirik tayoqchasimon, ipsimon 
shakllari uchraydi. Rikketsiyalar spora va kapsula hosil qilmaydi, harakatsiz, Gramm manfny, 
Romanovskiy - Gimza, Zdrodovskiy usullarida bo’yalganda qizil rangga bo’yaladi. 

---

169 
Kul’tural xossasi. Xo’jayin to’qimasida bo’linib ko’payadi. Mikroblarning har bir turi 
xo’jayin to’qimasining sitoplazmasida, yadrosida, vakuolalarida rivojlanadi. Ular o’ziga 
sezuvchan hayvonlarning to’qimalarida, tovuq embrionida yaxshi rivojlanadi. 
Fermentativ xossasi.aktiv emas. Toksigenligi. Termolabil endotoksin qo’shiladi. 
Antigenligi. Rikketsiyalar 2 ta antigen ishlab chiqaradi: guruhli termostabil va spetsifik termolabil
antigenlar. Chidamliligi. Ku - isitmasidan tashqari rikketsiyalar yuqori haroratga kam chidamli. 
Past haroratga va quritishga barcha rikketsiyalar chidamli va ular antibiotiklarga sezuvchandir. 
Toshmali tif. 
Epidemik toshmali tif qo’zgatuvchisi RiskeIzga rgouagekp hisoblanadi. 
Morfologiyasi. Polimorf, sharsimon, gantelsimon, ipsimon shakllarda uchraydi. Zdrodovskiy 
usulida bo’yalganda qizil rangga bo’yaladi. 
Kultural xossasi.
Xo’jayini to’qimasi sitoplazmasida bo’linib ko’payadi, bitlarning ichak 
epiteliysida, tomir endoteliysida rivojlanadi. Ko’pincha tovuq embrionining sariqlik qopchasida 
o’stiriladi. 8—13 kundan so’ng bo’linib ko’paygan joyida blyashka (pilakcha) hosil qilib o’sadi. 
Toksigenligi.
Provatsek rikketsiyasi endotoksin hosil qiladi. Sof holda ajratib olinmagan, 
yuqori harorat ta'sirida tez parchalanadi va bu esa uning oqsil tabiatligidan dalolat beradi. Toksin 
tomirlarning endoteliy to’qimalarini shikastlaydi, natijada kapillyarlarning o’tkazuvchanligi 
oshadi. 
Antigenligi. 
Provatsek rikketsiyasi 2 ta antigen saqlaydi: 1.Yuzaki, termolabil, kimyoviy 
tarkibiga ko’ra lipidopolisaxarid oqsil tabiatli bo’lib, tipospetsifik emas. Endemik toshmali tif, 
Protey 0X 19, OX 2 larning antigenlik xossasi bilan umumiydir. 2. Oqsil polisaxarid tabiatli, 
tipospetsifik, hujayraning ichki qismidan ajraladigan antigendir.