|
Mafkuramizning falsafiy negizlarini, avvalo, ijtimoiy tafakkurning mumtoz namunalari bo‘lgan dunyoviy, diniy, afsonaviy qarashlar, dunyo fatsafasi durdonalari belgilaydi. Qadimgi yunon faylasufi Geraklit o‘zining SHarqda o‘tgan g‘oyaviy ustozlarini, «Avesto»dek muqaddas kitobda bitilgan falsafiy fikrlarni nazarda tutib, yurtimizga «falsafiy tafakkur beshigi» dsb ta’rif bergan edi.
«Avestoda ifodalangan falsafiy tamoyillar va milliy g‘oyalar, ezgulik va yovuzlik o‘rtasidagi kurash, olam va odamning yaralishi, inson va uning kamoloti haqidagi diniy va ilmiy qarashlar, poklik, halollik, mardlik kabi komil inson sifatlari bugungi dunyoqarash shakllanishiga samarali ta’sir o‘tkazadi.
Buyuk donishmand ajdodlarimizning ozodlik to‘g‘risidagi g‘oyalari, bu borada nihoyatda muhim ahamiyatga molik. Ayniqsa, o‘nlik sanoq sistemasini butun insoniyat uchun eng qulay bo‘lgan hisoblash tizimiga aylantirgan, insoniyatga «Algebra» fanini hadya etgan, algoritmik ketma-ketlik uslubi haqidagi ilk g‘oyani kashf qilgan hamda Muhammad ibn Muso al-Xorazmiyning dunyoviy kashfiyotlari tabiatshunoslikka oid bir qator fanlarni kashf etib, tom ma’noda SHarq naturfalsafasining otasi bo‘lgan, Abu Rayhon Beruniyning ijtimoiy-axloqiy qarashlari bugungi kun uchun ham muhim. Falsafa tarixi, mantiq, musiqashunoslik, axloq singari sohalardan tashqari, sotsiologiyaga oid ilk falsafiy sistemani ishlab chiqqan Abu Nasr Forobiyning adolatli jamiyat haqidagi qarashlarining o‘z o‘rni bor. Nafaqat meditsina fanining asoschilaridan, balki mantiq ilmida ham mutafakkirlardan biri bo‘lgan ratsionalizm va irratsionalizmni sintez qilish asosida inson ruhiyatini nigilistik inqirozdan asrab qolgan, XX asr G‘arb faylasuflari, ekzietensialistlari tomonidan G‘arbiy Evropani ma’naviy tushkunlikdan qutqarilishida asos bo‘lgan ana shu g‘oya asoschisi — Abu Ali ibn Sinoning dualizm ta’limoti ham bunda o‘z o‘rniga ega. Mutafakkir shoir Alisher Navoiyning komil inson haqidagi falsafiy mushohadalari, Bobur va Mashrab, Bedil va Donish hamda asrimiz boshidagi ma’rifatparvar ziyolilarning faoliyati ham milliy g‘oya va istiqbol mafkurasining teran tomirlaridir.
Milliy istiqlol mafkurasining falsafasi, uning ma’no-mazmuni, asosiy g‘oya va tamoyillari milliy davlatchiligimizni qayta tiklab, jamiyatimizning taraqqiyot yo‘lini nazariy va amaliy jihatdan belgilab bergan Prezidentimiz Islom Karimov asarlarida chuqur ifoda etilgan. Bu asarlarda mamlakatning rivojlanish yo‘li, uning o‘ziga xos xususiyatlari, oldimizga qo‘yilgan ulug‘vor vazifalarni amalga oshirish imkoniyatlari ko‘rsatib berilgan.
Milliy istiqlol mafkurasining falsafiy asosi umuminsoniyatning boy tarixiy o‘tmishiga, shuningdek, qadimgi SHarq, YUnon, Rim va boshqa falsafa maktablarining merosiga ham tayanadi. Xususan Suqrot, Platon, Aristotel singari mutafakkirlarning asrlar davomida o‘z qadr-qimmatini yo‘qotmay kelayotgan dono fikrlari, jahon falsafasining o‘rta asrlar va hozirgi zamon namoyondalarining qarashlari ham milliy istiqlol mafkurasi tamoyillarini asoslash va boyitish, ularga hayotiy ruh bag‘ishlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Konfutsiyning falsafiy hikmatlari, Platonning «G‘oyalar dunyosi va soyalar dunyosi» to‘g‘risidagi ta’limoti, Gegel dialektikasi, gumanistik zamonaviy falsafiy oqimlarda ilgari surilayotgan g‘oyalar ham milliy istiqlol mafkurasining umuminsoniy asoslaridir.
O‘tmish falsafasi g‘oyalari va tarix saboqlari mafkuramizning ma’no-mazmunini belgilashda muhim omil bo‘lib xizmat qiladi.Bu mafkura xalqimizning o‘ziga xos turmush tarzi, tafakkuri va dunyoqarashi aks etgan ertak va afsonalardan, milliy qaxramonlarining hayoti va faoliyatidagi ibratli misollardan oziqlanadi. Milliy istiklol mafkurasi shakllanishida «Avesto», «Qur’on» va «Hadis»larda zikr etilgan hikmatlar, dunyoviy va diniy qarashlar, xalqimizning ozodlik, komil inson to‘g‘risidagi g‘oyalari muhim ahamiyat kasb etadi.
Milliy istiklol g‘oyasining asoslari, tamoyil va yo‘nalishlarini yaxshi bilib olish uchun yuqorida nomlari zikr etilgan allomalarning asarlari, milliy va umuminsoniy madaniy meros namunalarini chuqur o‘rganish bu boradagi asosiy vazifa bo‘lib qolmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
