Toshkent farmatsevtika instituti farmakognoziya kafedrasi

Kimyoviy tarkibi. Choy bargi tarkibida 2—5% kofein, teofillin, teobromin alkaloidlari hamda ksantin, adenin, izatin va boshqa organik asoslar bo‘ladi. Choy bargida alkaloidlardan tashqari, 20—28% gacha pirokatexin guruhiga kiradigan oshlovchi moddalar, flavonoidlar (kempferol, kvertsetin, miritsetin, kvertsimeritrin, giperin va boshqalar), fosforli organik birikmalar, temir va marganetsli nukleoproteidlar, 156—233 mg % C hamda B1, B2, K1 vitaminlari, nikotin va pantoten kislotalar, 0,01% efir moyi bor. Urug‘i tarkibida 9—10% steroid saponinlar va 22—35% yog‘ bo‘ladi. Choy bargining oshlovchi moddalari („choy tanini“) asosan (75—78%) katexinlar va ularning gallat efirlaridan hamda oz miqdorda boshqa tanidlardan tashkil topgan.

Ishlatilishi. Kofein markaziy nerv sistemasini qo‘zqatuvchi xususiyatga ega. Kofein narkotiklar bilan zaharlanganda, yuqumli kasalliklar natijasida yurak faoliyatining pasayishida hamda nafas markazi susayishida, qon aylanishining chuqur buzilishida (qon tomirlari kasallanganida), nerv sistemasi charchaganda va bosh og‘riganda organizmning umumiy tonusini ko‘taruvchi dori sifatida ishlatiladi. Teobromin alkaloidi esa ko‘krak qisishi, ateroskleroz, gipertoniya kasalliklarini davolashda va siydik haydovchi dori sifatida qo‘llaniladi. Teofillin alkaloidi qon tomirini kengaytiruvchi (ayniqsa, yurak qon tomiri kasalligida) va yurak hamda buyrak kasalliklarida siydik haydovchi vosita sifatida ishlatiladi. Choy katexinlarining yig‘indisi (ayniqsa, epikatexin) vitamin P ta‘siriga ega bo‘lib, gemorrogik diatezda (qon ketishi bilan xarakterlanuvchi kasallik), organizm shishgan vaqtda, ko‘zga qon quyilganda va boshqa kasalliklarda ishlatiladi. Bargning oshlovchi moddalari preparati ich ketishi va boshqa me‘da-ichak kasalliklarida foyda beradi.