Toshkent farmatsevtika instituti ekologiya va mikrobiologiya kafedrasi kimyoviy mikrobiologiya fani bo

Oziqli muhitlar
Mikrobiologik amaliyotda bakteriya yoki boshqa mikroorganizmlarni laboratoriya va ishlab chiqarish sharoitida ko’paytirish uchun qo’llaniladigan, turli tarkibli murakkab yoki oddiy birikmalardan tashkil topgan muhitga oziqli muhit deb ataladi.
Oziqli muhitlarga qo’yiladigan talablar:
1.Tarkibi (asosiy xususiyalaridan biri) - ma’lum mikroorganizmlar-ning ko’payishi uchun barcha kerakli moddalar tutishi (azot va uglerodni universal manbasi oqsil gidrolizati, peptid va peptonlar, vitamin va mikroelementlarning manbasi o’simlik, xayvon oqsillari) kerak;
2. Oziq moddalarni bakteriyalar oson o’zlashtirishlari zarur;
3. Qulay namlik, yopishqoqlik va har bir bakteriyalarga hos rN ga ega bo’lishi;
4. Izotonik holatda tiniq bo’lishi kerak;
5. Har bir muhit albatta sterillangan bo’lishi kerak.
Tarkibi bo’yicha oqsilli, oqsilsiz va mineral oziqli muhitlar ishlatiladi.
Oziqli muhitlar kelib chiqishiga qarab bo’linadi- t a b i i y va
s u n ‘ i y. Tabiiy muhitlar xayvonlar mahsuloti (qon, zardob, o’t sapro, mol gushti, tuxum va bosh.) va o’simliklardan ( meva va sabzavotlar) olinadi. Sun’iy muhitlar esa yuqoridagi moddalardan olingan mahsulotlardan (pepton, aminopeptid, achitqi uglevodlar va jo’xori ekstraktlari) tayyorlanadi.
Oziqli muhitda o’stiruvchi omillarning borligi katta ahamiyatga ega. Ular metabolik jarayonlarda katalizator vazifasini bajaradi, asosan V gruppa vitaminlari, nikotin kislota va boshqalar shular qatoriga kiradi.
Yu m sh o q – q a t t i q l i g i g a (konsistensiyasiga) ko’ra oziqli muhitlar qattiq, suyuq va yarim suyuq bo’ladi. Qattiq muhitlar suyuq muhitga 1,5—2% arap, yarim suyuq muhitga 0,3—0,7% agar qo’shish natijasida tayyorlanadi. Agar — maxsus dengiz o’simligini qayta ishlash natijasida hosil bo’lgan mahsulot bo’lib u qotirilsa, muhitni qattiq holatga keltiradi. Agar 80—86°S da eriydi, 40°S da qotadi. Ayrim hollarda qattiq oziqli muhitlarni olish uchun (10—15%) jelatin ishlatiladi. Tabiiy muhitlar, ivitilgan qon zardobi, tuxum oksili o’z-o’zidan qattiq holatda bo’ladi.
Bakteriologiya amaliyotida ko’pincha quruq oziqli muhitlardan foydalaniladi. Ular sanoat ko’lamida oziq-ovqat uchun ishlatilmaydigan mahsulotlarning arzon gidrolizatlaridan (baliq chiqindilari, go’sht-suyak uni, -texnik kazein) va oziqli agardan tayyorlanadi. Quruq muhitlarni uzoq vaqt saqlash mumkin, ularni transportda yuborish ham qulay, negaki tarkibi standart, o’zgarmagan holda saqlanadi.
Oziqli muhitlar qo’llanilishi va nima maqsadda ishlatilishiga ko’ra saqlab turuvchi, (konserviruyuщie) ko’paytiruvchi (obogasheniya) asosiy, elektiv, maxsus va differensial-diagnostik turlarga bo’linadi.