Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Uslubiy ta‘minot va mashg‗ulot jihozlanishi:  Dori moddalari, asos, havoncha,  havoncha 

dastasi,  og‘zi  keng  shish  idishlar,    ―Sirtga‖,  ―Salqin  joyda  saqlansin‖  degan  yorli-lar,  DF  X;  XI; 

ma‘ruza, darslik, prezentatsiyalar, ma‘lumotnomalar,  adabiyotlar, tar-atma materiallar.

 

** Mustaqil tayyorlash uchun savollarning muhokamasini zamonaviy pedagogik texnologiyalarning 

―Loyiha‖ usulidan foydalanib o‗tkaziladi.  

Asosiy matn 

XI  DF  ta‘rifi  bo‘yicha  surtma  dorilar  deb,  bir  yoki  bir  necha  dori  moddalarni  moy  yoki 

---

326 

 

moysimon moddalar bilan. aralashtirib tayyorlangan yumsho- dori shakliga aytiladi. 

Surtma dorilar - teri, ko‘z, otorinologiya (tomo--bo‘run), gine-ologiya, proktologiya va boshqa 

kasalliklarda  ishlatiladi.  Ularning  ishlatilishiga  -arab  bo‘linishi  -uyidagicha:  1.  Dermatologik.  2. 

Nazal 3. Oftalmologi- 4. o‘retral, rektal, vaginal surtma dorilari. 

Surtma  dorilari  mahaliy  va  umumiy  ta‘sir  ko‘rsatadi.  Kosmetika.  surtma  dorilari  alohida 

go‘ruhni  tashkil  -iladi.  Surtma  dorilarni  tayyorlash  XI  DF  "Surtma  dori"  ma-olasi  ko‘rsatmasiga 

binoan surtma dori tarkibiga kiruvchi dori moddalar, ularning fizik- kimyoviy hususiyatlariga -arab 

kiritiladi.  Ulaming  bir-  birida  erish  yoki  erimasliklariga  -arab  eritma,  suspenziya,  emulsiya  va 

aralashma shaklidagi surtma dorilar tayyorlanadi. 

Agar dori modda asosda erisa, u holda uni asosda eritiladi. suvda erisa oz  miqdor dagi suvda 

eritib  lanolin  bilan  emulbi  irchanadm,  su  v  va  asosda  erimasa  suspenziya  holida  qo‘shiladi. 

Rezortsin va tsnpk sulfat bimdan istes‘no (ular suvda erisa ham, suspenziya holida qo‘shiladi, ko‘z 

surtma dorilaridan tash-ari). 

Agar surtma dorilar ofitsinal bo‘lsa (U III,  IX, X DF siga kiritilgan bo‘lsa) u holda shu Dfga 

kirgan tarkib bo‘yicha tayyorlanadi. Agar dorihatda кар day asos ishlatilishi ko‘rsatilmagan bo‘lsa, 

MTH - meyyoriy - tehnik hujjatlarda tasdiklangan asoslar olinishi shart. Protargol, -ollargol va tanin 

surtma dorilar ga fakat suvli eritma holida qo‘shiladi. 

Surtma dori tarkibiga kiruvchi ko‘ruk va kuyuk ekstraktlarni oldin baravar miqdor dagi spirt-

glitserin-suv  (1:3:6)  aralashmasi  bilan  ezib  olib  so‘ngra  asos  qo‘shiladi.  Dori  shakli  taribiga 

uchuvchan,  hidli  moddalar  kirsa,  ularni  ohirida  sovutilgan  asosga  qo‘shiladi  (agar  asos  isitib 

eritilgan bo‘lsa). 

Surtma  dorilar  og‘irlik  bo‘yicha  tayyorlanadi.  Agar  dorihatda  dorilarni  kontsentratsiyasi 

ko‘rsatilmagan  bo‘Isa,  u  holda  10  %  li  -ilib  tayyorlab  beriladi  (А  va  В  ruyhatdagi  preparatlardan 

tash-ari). Surtma dorilada ishlatiladigan asoslar quyidagi go‘ruhlarga bo‘linadi: 

-gidrofob; 

 -gidrofil;  

-difil asoslar. 

1. Lipofil yoki gidrofob asoslar, suvda erimaydi, ularga -uyidagilar kiradi: 

a) uglevodorodlar (vazelin, parafin, tserezin, vazelin moyi, naftalan nefti va boshqalar); 

b) yog‘lar (hayvon va o‘simlik yoglari, gidrogenizatsiyalangan yoglar); 

v) yog‘simon moddalar (lanolin, Sari- mum); 

g) silikonlar (Esilon-5) 

2. Gidrofil asoslar, ular suvda erib va boshqa polyar suyuqliklar bilan aralashadi. Lipofil moddalar 

bilan esa aralashmaydi. Bu asoslarga -uyidagilar kiradi:  

a) tabiiy va sun‘iy kjori molekulali birikmalarning geli; 

b) adsorbtsiya gidrofil asoslari; 

v) yu-ori dispers gidrofil-bentonitlarning geli; 

g) fitosterin asoslar; 

Surtma  dorilarni  tayyorlash  quyidagi  bosqichlardan  iborat:  Asos  tanlash,  tortib  olish,  eritish, 

preparatlarni  tortib  olish.  maydalash,  asos  bilan  aralashtirish, sifatiga  baho  berish,  idishga joylash, 

kerakli  yorli-  yopishtirish,  bemorga  berish  uchun  tayyorlash.  surtma  dorilarni  bemorga  berishda 

«Sirtga», shuningdek quyidagi ehtiyot yozuvlari /yorli-lari/ bo‘lishi lozim «Salqin joyda saqlansin!», 

«Korongu joyda saklansin ! » va boshqalar.