Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Kombinirlangan tipdagi surtmalar. 

Dori  vositasining  terapevtik  ta‘siriga  tayyoriash  tehnologik  jarayoni  jiddiy  ta‘sir 

ko‘rsatib,  bunda  dori  moddasining  eruvchanligi,  kristall  holati  o‘zgarishiga  olib  keladi. 

Dorihona  retsepto‘ra  sharoitida  mo‘rakkab  tarkibli  surtmalar  uchrab  to‘rib,  tarkibda  dori 

moddasi  asosda  erish  hususiyatiga  ega  bo‘lib,  erituvchida  esa  erimaslik  yoki  aks  holatlar 

uchrab  to‘radi.  Bunday  surtma  dorilarni  tayyorlashda  suspenzion  -  emulsion  aralash  to‘rdagi 

surtma  dorilarni  tayyoriash  tavsiya  etiladi.  Aralash  turdagi  surtm a  dori  turi  bu  ko‘p  fazali 

surtma  bo‘lib,  uning  tarkibida  bir  vaqtda  dori  moddalar  erigan  holda,  suspenziya  hamda 

emulsiya holida bo‘lishi mumkin. Aralash to‘rdagi surtma dorilarni tayyorlashda qatttiq fazani 

asosga  kiritish  bilan  amalga  oshirilib  emulsiya  surtmasi  tayyoriash  bilan  davom  ettiriladi. 

Bunda  birinchidan  qatttiq  fazani  moysimon  surtma  asosiga  aralashtirilib,  keyin  emulsiya  lash 

fazasida  tarkaladi.  Bundan  tashqari  qatttiq  faza  gidrofil  hossaga  ega  bo‘lsa,oldin  suvli 

suyuqlikda  ho‘Hash  bilan  tehnologik  jarayonini  qulaylashtirish  mumkin.  Bunda  suvli 

suspenziyani  surtma  asosiga  aralashtirib  quyidagi  sistemani,  yani  suvli  emulsiya,  yogli 

---

151 

 

suspenziya holati da amalga oshirish mumkin. 

Yuqoridagilardan kelib chikkan holda aralash to‘rdagi surtma dorilarni tayyoriash surtma 

tarkibiga  kiruvchi  dori  moddasining  fizik-  kimyoviy  hossalari  hisobga  olingan  holda 

suspenzion hamda emulsion to‘rdagi surtma dorilarni tayyoriash koidalaridan foydalaniladi va 

quyidagi tehnologik jarayonla r bajariladi: 

1. 

asosni tayyoriash; 

2. 

suvli faza -dori moddalarning suvli eritmasini tayyoriash; 

3. 

emulsiyalash; 

4. 

qatttiq dori moddalarini kiritish; 

5. 

gomogenlashtirish; 

Surtmalar  magistral  dorixati  murakkab  tarkiblardan  tuzilgan  bo‘lib,  ularda  dori  moddalar 

asosda  eritilib,  kukunsimon  holda  va  dori  moddalarning  suvli  eritmalari  holida  aralashib  kelishi 

mumkin.  Bunday  murakkab  tizimli  tarkibni  tayyorlash  oddiy  tizimdagi  surtmalar  texnologiyasi 

prinsipida olib boriladi. 

 Комбинирланган суртмалар тайѐрлашда, кo‘п компонентли суртмалар технологиясига 

амал  қилинади,  тайѐр  суспензион,  эмульсион  еки  гомоген  суртмалар  энг  охирида 

аралаштирилади, бу o‘з навбатида суртманинг турғунлигини таъминлайди. 

57

  

Rp.: Unq. Acidi borici 3% 25,0 

Liq Burovi 5,0 

M.f.unq. 

D.S. Zamburug‘li teri kasalliklarida 

 

Yozilgan  surtma  suspenziya-emulsiya  tipiga  kiradi.  0,75  g  borat  kislota  0,5  g  vazelin  moyi 

bilan disperclanadi, shundan so‘ng vazelin bilan eziladi. Tayyor surtmaga oz-ozdan Burov suyuqligi 

qo‘shib  aralashtiriladi,  bunda  dagal  emulsiya  hosil  bo‘ladi.  Shu  sababli  surtilganda  antiseptik  va 

sovituvchi ta‘siri tezroq ruyobga chiqadi. 

Rp.: Mentholi 

Cocaini hydrochloridi aa 0,1 

Sol.Adrenalini hydrochloridi 1:1000 qtt XX 

Zinci oxydi 0,5 

Lanolini 

Vaselini aa 10,0 

Ol.vaselini 5,0 

M.f.unq. 

D.S. 

 Mentol  yog‘da eriydi, uni  surtmaga  eritma tipida kiritiladi. Kokain  va adrenalin  gidroxlorid 

suvda  eriydi:  ularni  emulsion  surtma  tayyorlash  koidasi  buyicha  kiritiladi.  Rux  oksid  suvda  ham, 

yog‘da  ham  erimaydi,  uni  trituratsion  surtmalar  tayyorlash  koidasi  buyicha  qo‘shiladi.  Mentolni 

suyuq parafinda chinni kosachada sekin qizdirib eritiladi. Rux oksidini mayda kukun qilib bir necha 

tomchi mentolli eritma tomizilib eziladi va oldindan tayyorlangan surtma asosi aralashmasi (vazelin 

va  lanolin  aralashmasi)  qo‘shiladi.  Oxirida  suyuq  parafindagi  mentol  eritmasini  aralashtiriladi. 

Hovonchaning  dastasi  bilan  surtmada  chukurcha  qilinib,  unga  adrenalin  gidroxlorid  eritmasi 

tomiziladi,  so‘ng  unga  kokain  gidroxlorid  qo‘shiladi.  U  eriganidan  so‘ng  surtma  yaxshilab 

aralashtiriladi.