Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Sellyulozaning yarim sintetik hosilalari 

Metilsellyuloza  (MS)  va  natriy-karboksimetilsellyuloza  (Na-KMS)  surtma  asoslar  tarkibida 

ishlatila boshlandi.  

MS  —  oddiy  efir.  Metilsellyuloza  molekulasiga  metilguruhlar  kiritish  soniga  qarab 

polimerlanish  soni  150  dan  700  gacha  bo‘lgan  efirlar  olish  mumkin.  bo‘larning  molekula 

og‘irliklari 30000 dan 140 000 gacha to‘g‘ri keladi. Metilsellyuloza eritmalarining asosiy xossalari 

uning  qovushqoqligi  bo‘lib,  u  metoksil  guruhlar  soniga  bog‘liq.  Farmatsiyada  ishlatiladigan 

metilsellyuloza 26-33% metoksil guruhlar saqlaydi. Metilsellyuloza ok yoki sarik rangli tolasimon 

massa holida chiqariladi. Xom ashyoning hidi ham, mazasi ham bo‘lmaydi. o‘zok vaqt saqlanishi 

mumkin. Metilsellyuloza eritmasini tayyorlashning eng kulay yo‘li: ulchab olingan modda 80-90 

0

S 

gacha  isitilgan  suv  bilan  qattiq  aralashtirilib  turgan  holda  ishlanadi.  SHundan  keyin  sovuq  suv 

qo‘shiladi  va  bir  jinsli  yopishkok  suyuqlik  hosil  bo‘lguncha  aralashtiriladi.  Metilsellyuloza 

eritmalari mikroorganizmlar ta‘siriga chidamli hamda organizm uchun zararsiz, fiziologik jixatdan 

inert.  Ular  yuqori  darajada  boglovchilik,  dispergirlovchi,  xullovchi  va  adgeziv  xususiyatiga  ega. 

Metilsellyuloza  sezilarli  darajada  sirt  tarangligini  pasaytiradi.  SHuning  uchun  u  yuqori 

emulgirlovchi  xususiyatga  egadir.  Farmatsiyada  shunga  bog‘liq  holda  faqatgina  surtma 

tayyorlashda emas, balki boshqa hollarda ham ishlatiladi. MS eritmalari kuriganda shaffof, rangsiz, 

mustaxkam parda hosil qiladi. Hosil bo‘lgan parda organiq erituvchilar, yog‘lar va moylar ta‘siriga 

chidamli bo‘ladi.  

Na-KMS  —  bu  sellyuloza  va  glikol  kislotasi  oddiy  efirining  natriyli  tuzi  hisoblanadi. 

Polimerlanish darajasi 300 dan 3000 gacha, molekulyar og‘irligi 75000 dan 750000 gacha. Ok yoki 

kulrang  bir  jinsli  tolasimon  modda  bo‘lib,  sovuq  hamda  issiq  suvda  yaxshi  eriydi.  MS  li  va  Na-

KMS li asoslar odatda glitserin bilan birga quyidagi nisbatlarda olinadi: 1) MS 6 g, glitserin 20 g, 

suv 74 g; 2)Na-KMS 6 g, glitserin 10 g, suv 84 g va boshqalar. bo‘larga konservantlar qo‘shiladi. 

Asoslar shillik qavatlarning mahsuloti bilan yaxshi aralashadi. Bu esa dorivor moddani zararlangan 

qismga yaxshirok ta‘sir kilishini ta‘minlaydi.