Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

3.  Poroshoklar ta'rifi, tasnifi. Poroshoklarning DT sifatida afzallik va kamchiliklari. 

Poroshoklar qadimdan ma'lum dori shakllaridan bo‘lib, eramizdan oldingi 3000 yil avval ham 

tabobatda  qo‘llanilgan.  Elaki  dorilarning  o‘ta  maydaligi  ularning  ta'sir  darajasini  yuqori  bo‘lishini 

ta'minlaydi.  Shu  jixatdan  elaki  dorilar  qattiq  dori  shakllari  ichida  yuqori  ta'sir  darajasiga  ega  dori 

hisoblanadi. 

Davlat farmakopeyasi ta'biri bilan aytganda, elaki dorilar — ichish va tana yuzasiga qo‘llash 

uchun ishlatiladigan qattiq dori shaklli bo‘lib, sochiluvchanlik xususiyatga ega bo‘ladi. 

Poroshoklar oddiy — (Pulveres simplices) bir dori moddasidan tashqil topgan yoki murakkab 

— ikki va undan ortiq ingredientdan iborat (pulveres compositi) bo‘lishi mumkin. Undan tashqari 

kukunlar  ya'ni,  elaki  dorilar  alohida  dozalarga  bo‘lib  taqsimlangan  (pulveres  divisi)  va 

taqsimlanmagan (pulveres indivisi) bo‘ladi. Ichish uchun mo‘ljallangan kukunlar asosan dozalangan 

usulda yoziladi yoki taqsimlangan bo‘ladi, sirtga ishlatiladigan kukunlar esa taqsimlanmagan usulda 

beriladi.  

---

12 

 

 

 

Kukunlarning boshqa dori shakllaridan quyidagi afzalliklari bor: 

1.  Dori  moddasi  yaxshilab  maydalanganligi  sababli  yuqori  farmakologik  faollikka  erishish 

mumkin. 

2.  Tabletka  va  pilyulyalar  (xab  dorilar)  bilan  solishtirilganda  elaki  dorilarning  tayyorlash 

texnologiyasi juda sodda. 

3. Ixchamligi va saqlash davomida turg‘unligi (suyuq dorilarga qaraganda). 

4.  Tarkibining  xilma-xilligi  kukun  tarkibida  organik,  noorganiq  moddalar,  o‘simlik  va 

xayvonlardan  olingan  kukun  moddalar,  kam  miqdorda  suyuqliklar  hamda  qovushqoq  moddalar 

bo‘lishi mumkin (kiritilishi mumkin). 

Poroshoklarning bir qator kamchiliklari ham bor: 

1.  Dori  moddalarning  organizmga  so‘rilishi  eritmalarga  nisbatan  sekinrok  boradi,  chunki 

dorivor modda avval eriydi, keyin esa so‘riladi. 

2. Ba'zi moddalar atrof-muxitning ta'siri ostida o‘zgarishi mumkin: 

a) kristallizatsion suvini yo‘kotishi ; b) xavodagi uglerod ikki oksidini yutib, karbonatlar hosil 

qilishi; v) havodagi kislorod ta'sirida oksidlanishi ; namlik ta'sirida esa sochiluvchanligini yo‘qotishi 

mumkin. 

3. Ba'zi moddalar me'da va ichakning shilliq pardalariga qitiqlovchi ta'sir ko‘rsatishi mumkin, 

eritma holida esa bu holat kuzatilmaydi (kaliy va natriy bromid tuzlari). 

4. Achchiq ta'mli,  yoqimsiz hidli va rangli moddalardan tayyorlangan kukunlar ichish uchun 

noqulay bo‘lgani sababli maxsus kapsulalarga solinadi.