Toshkent farmatsevtika instituti biotexnologiya kafedrasi

Qo`sh bog` bilan faollangan birikmalar. Gidroksil yoki aminogruxi tutgan polimerlarga vinil sulfonil gruxlarni kiritish mumkin. Buning uchun matritsani kuchli ishqoriy muhitda divinilsulfon bilan ishlanadi. Bu faolatsiya qilish usuli divinisulfon zaharligi tufayli faqat ba'zi hollardagina ishlatiladi. Polisaxaridlarni faollashda samarali agent sifatida aromatik xinon qo’llaniladi. Chunonchi, benzoxinon bilan reaktsiya pH ning keng intervalida (3 dan 10 gacha) tez boradi.
Galogenlarning faol atomiga ega bo`lgan birikmalar. Xlortriazinlar (masalan, tsianurxlorid) ishqoriy suvli organik muhitda polimerni gidroksi–va amino – gruxlari bilan reaktsiyaga kirishadi. Ko`pincha bunday usul bilan polisaxaridlar va ularning aminogruxi tutgan hosilalari faollanadi, biroq oqsillar (kollagen, keratin, fibroin) ham ishlatiladi. Sun'iy polimerlar orasida aminlangan polistirol, polivinil spirt va xlortiazin bilan faollanishlari mumkin.
Reaktsiya qulay sharoitida olib boriladi (pH 7,5) samarali reagent sifatida trezil xloridni (triftor – etilsulfonilxlorid) olish mumkin.
Aldegidli gruxlar. Reaktsiyaga moyil aldegid grupplarini kiritishni bir necha yo`l bilan olib boriladi. Gidroksil gruxiga ega bo`lgan polimerlar, masalan, polisaxaradlar, zveno tuzulishiga dialdegidtselyuloza ta'siri natijasida oksidlanishi mumkin. Polisaxaridlarning aldegidli hosilalarini qo`llash xlortriozil hosilalariga nisbatan ferment faolligini kam miqdorda yo`qotishni ta'minlaydi. Aminogruxi tutgan polimerlarga aldegid gruxlar kiritishni dialdegidlar, masalan, glutar dialdegidi yordamida o`tkazish mumkin. Bunday usul bilan aminoetiltselyuloza, aminopolistirol, PAAG, poliamid tashuvchi oqsillar va boshqalar faollashtiriladi.
Nihoyat polimerizatsiyalashda munosib monomer topgan holda aldegid gruxlarini kiritish mumkin. Masalan, poliakrolein va natriy gidrosulfit adduktlari, to`yinmagan aldegid va vinilpirrolidonning sopolimerlari va boshqalarni shu tariqa kiritiladi.
Bu jarayon tez o`tishi, yumshoq sharoitlarda kechishi va kiritilgan faol gruxlarni nazorat qilish va shu kabi bir qator afzalliklari bilan xarakterlanadi.
Amid gruxlarning hosil bo`lishi qo`shimcha faollashtirishni talab qiladi. Uni bir necha yo`llar bilan amalga oshirish mumkin. Ulardan biri – ferment bilan o`zaro ta'sirlanishdan oldin hosil bo`lgan barqaror dihosilani aldegidgacha oksidlanishdan iborat.
Poliakrilamidni keyingi faollashdagi boshqa yo`li – diazogruxlar kiritishdir.
Benzol yadrosining modifikatsiyasini polistirol misolida qarab chiqamiz. Polistirol matritsalarni modifikatsiyalanish reaktsiyalaridan eng keng tarqalgani – xlormetillash va nitrolash reaktsiyalaridir. Xlormetillash bir necha usullar bilan olib borilishi mumkin, masalan, SnC1<sub>4</sub> ishtirokida monoxlormetil efirining ta'siri:
Xlormetil hosilalari, xlormetil gruxlariga nisbatan polistirol zanjirlarini tiklanishidan cheklanishi uchun ko`p miqdordagi amin bilan to`la to`kis modifikatsiyalanishi mumkin:
N₂S N₂S

NAI

( R = - (CH₂)₂NH₂; - ( CH₂)₂NH(CH₂)₂NH₂ )
Nitrolash jarayonida keyingi nitrogruxlarining qaytarilish sxemasini quyidagicha tasvirlash mumkin:
N₂S N S₂

H₂SO₄

KOH
H₂C–

H₂C + -

HC1

HCl
Bundan tashqari, polimerlarning benzol yadrosini modifikatsiyalashning ma'lum usullari sifatida, aldegid va karboksil gruxlarini kiritishga asoslangan.
Shunday qilib, fermentlar injenerligi kimyo fani tomonidan juda katta miqdorda tashuvchilar va ularni faollashtirish usullarini qo`llashi mumkin ekan.
Мавзу Biosensorlar. Biotehnologiyada biosensorlarning qo'llanilishi.
Режа:

1. 
   Биосенсорлар хақида
   
2. 
   Биосенсорларнинг ишлаш принципи
   
3. 
   Биосенсорларнинг турлари