Toshkent farmasevtika instituti toksikologik kimyo kafedrasi

O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV
Tabiiy narkotik nalgetiklar. Opiy, omnapon, morfin, narkotin, kodein, mekon kislotasi, mekonin, ajratib olish va tahlil usullari.

Sud kimyosida toksikologik ahamiyatga ega bo‘lgan alkaloidlarning bu guruhiga asosan opiy alkaloidlari kiradi. Ular o‘z molekulalarida izoxinolin yadrosini saqlaydilar. Izoxinolin hosilalari ikki guruhchaga bo‘linadi:

1) fenantren izoxinolin hosilalari va
2) benzilizoxinolin hosilalari.

Fenantrenizoxinolin hosilalariga morfin, kodein, tebain, benzilizoxinolin hosilalariga esa, papaverin va narkotin alkaloidlari kiradi.
Izoxinolin alkaloidlari ko‘knori o‘simligi pishmagan mevasining po‘stloq suyuqligidan olinadi. Buning uchun ko‘knori gul boshog‘i terisi o‘tkir tig‘li keskich bilan tilinadi. SHu erdan silqib chiqqan suyuqlik havoda qotgandan so‘ng, qirib yig‘ib olib quritiladi va opiy (qora dori) deb nomlanadi.
Abu Ali ibn Sino o‘zining tib qonunlari asarida qora dorini “afyun” deb nomlagan hamda bir necha kasalliklarni davolashda qo‘llanilishi haqida ma’lumot bergan.