Тошкент фармацевтика институти

4-matn  Тупроқ эрозияси  
Эрозия-тупроқнинг унумдор юза қатламининг бузилиши, сув ва шамол таъсирида 
ювилиши ѐки учириб кетилишидан иборат. Эрозия табиий шароитда жуда секин содир 
бўлиб туради. Бу жараѐнга одамнинг оралашуви эса табиий мувозанатнинг бузилишига 
олиб  келади.  Кўп  ҳолларда  одамнинг  хўжалик  фаолияти  тупроқнинг    ифлосланиши, 
таркибининг ўзгариши, ҳатто уни бутунлай йўқ бўлиб кетишига олиб келади. 
Ҳозирги  даврда  планетамиздаги  ҳар  бир  кишига  бир  гектардан  камроқ 
ҳайдаладиган  ер  тўғри  келади.  Лекин  бу  майдон  ҳам  одамнинг  хўжалик  фаолияти 
туфайли  тобора қисқариб бормоқда. Кон қазиш, йўл,  саноат корхоналари ва шаҳарлар 
қурилиши  туфайли жуда кўп унумдор  тупроқлар йўқ бўлиб кетмоқда  
Ўрмонлар  кесилиши  ва  табиий  ўсимлик  қопламларининг  бузилиши,  ерларни 
агротехника  қоидаларига  риоя  қилмасдан    кўп  марта  қайта  ҳайдалиши  тупроқнинг  
унумдор устки қатламининг сув ва шамол таъсирида бузилишига олиб келади. Табиий 
шароитда  тупроқнинг  юза    қатламининг  ювилиши  секин  боради  ва  тупроқ 
унумдорлигига    деярли    таъсир  этмайди.  Одамнинг  хўжалик  фаолияти    эрозия 
жараѐнини тезлаштириши мумкин. 
Тупроқ эрозияси икки хил: шамол ва сув эрозиясига ажралади.  Шамол эрозияси 
одатда қурғоқчилик минтақаларида, тупроқ таркиби майда  чанг заррачалардан иборат 
бўлган,  ўсимлик қоплами  яхши  ривожланмаган  ҳудудларда  содир  бўлиб  туради.  Чанг 
тўфонли шамол айниқса хавфли ҳисобланади. 
Туфон кучли шамолда пайдо  бўлиб, тупроқнинг унумдор юза қатламини учириб 
кетади.  Чорва  молларини ҳар  доим    бир  жойнинг  ўзида    ўтлатилиши ҳам  тупроқнинг 
ўсимлик  билан  қопланган    юза  қисмини  бузилиб,  шамол    эрозиясига  учрашига  сабаб 
бўлади.  1  см  қалинликдаги  тупроқ    қайта  тикланиши  учун  табиий  шароитда  250-300 
йил керак бўлади.