Тошкент фармацевтика институти


 Davlat ekologik nazorati



Download 1,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet134/176
Sana13.12.2021
Hajmi1,49 Mb.
#109838
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   176
Bog'liq
Ekologiya

 
2. Davlat ekologik nazorati 
 
Ijtimoiy tarakkiyot sharoitida jamiyatning tabiatga ta‘sir kursatishi mukarrardir. Tabiat 
insonning  moddiy  va  ma‘naviy  extiyojlarini  kanoatlantiradigan  yagona  manba  xisoblanadi. 
Inson  tabiatga  ta‘sir  kursatmasdan  yashay  olmaydi.  SHuning  uchun  ishlab  chikarishni  va 
boshka  faoliyatlarni  shunday  tashkil  etish  kerakki,  nafakat  odamlarning  moslashuvi 
chegarasidan chikmasligi, balki shu bilan birga biosfera eng yaxshi xolatda saklanishi kerak. 
 
Inson  faoliyatining    tabiatni  uzgartiruvchi  mikyoslarini  kursatuvchi  kuyidagi 
ma‘lumotlarni  keltirib  utamiz.  Eng  sunggi  taxminiy  xisob-kitoblarga  kura,  insoniyat  er 
bagridan  yiliga  100  milliard  tonna  tog  jinslari  kazib  oladi.  XX  asrning  oxirlarida  esa  bu 
mikdor  olti  barobar  ortgan.  Dastlabki  bashoratlarga  karaganda,  butun  dunyo  mikyosidagi 
sanoat ishlab chikarishi uch marta kupayadi. Uning bunday darajada ortishi esa insoniyatning 
butun  sivilizatsiyasi  un  ming  yil  davomida  ishlatganga  karaganda  turt  marta  kup  yangi  xom 
ashyo  ressrlarini  talab  etadi.  Olimlarning  bergan  ma‘lumotlariga  kura,  olingan  kazilmalarni 
kayta  ishlashda  ular  massasining  deyarli  tukson  sakkiz  foizi  chikindiga  ajraladi  va 
kazilmaning atigi ikki foizidan ijtimoiy extiyojlarni kanoatlantirish uchun foydalaniladi. 
 
Xozirgi vaktda ishlab chikarish sur‘ati tobora ortib bormokda. Kayta tiklanmaydigan 
mineral  xom  ashyolar  iste‘moli  xar  uttiz  yilda  ikki  barobar  ortsa,  kazib  olinadigan  yonilgi 
mikdori esa xar un besh yilda ikki barobar kupayadi. 
 
Bugungi  kunda  sayyoramiz  urmonlari  xar  dakikada  20  gektarga  kamayadi.  Tropik 
urmonlar  maydoni  xar  yili  birfoizga  kiskaradi.  Atmosferadagi  kislorod  xajmi  yiliga  10 
milliard  tonnaga  kkamayadi.  XXI  asrning  urtalarida  bu  borada  kator  muammolar  kelib 
chikishi  mumkin.  Xozirgi  vaktda  suv,  elektr  kuvvati,  neft,  moy,  mineral  va  organik  xom 
ashyolar,  metall,  kumir  va  boshka  tabiiy  boyliklardan  foydalanishda  kuplab  isrofgarchilikka 
yul  kuyilayotgani  xech  kimga  sir  emas.  Tashish  vaktida  xom  ashyolar  kanchalik  kam 
yukotilsa,  tabiat  shunchalik  kam  ifloslanadi.  Masalan,  kumir,  kum-sement  va  boshkalarni 
ochik  vagonlarda  tashish  okibatida  katta  isrofgarchiliklarga  yul  kuyiladi,  ularning  ma‘lum 
kismi  shamolda  uchib  ketadi.  Afsuski,  xozirgi  vaktga  kadar  dunyoning  turli  burchaklarida 
kumir  va  boshka  xom  ashyo  maxsulotlari  ochik  vagonlarda  tashilib,  inson  mexnati  va 
maxsulotlarning bexuda sarflanishi xollari kuzatilmokda. 
 
SHuning  uchun  fan-texnika  tarakkiyoti  tabiat  boyliklari,  materiallar,  xom  ashyolar, 
yonilgi  va  energiyadan  foydalanishni  tubdan  yashxilashga  yunaltirilishi  kerak.  Barcha 
boskichlarda,  ya‘ni  kazib  olish  va  xom  ashyoni  kompleks  kayta  ishlashdan  tortib,  oxirgi 
maxsulotni  ishlab  chikarish  va  undan  foydalanishgacha  bulgan  jarayonlarda  fan  va 


texnikaning  eng  sunggi  yutuklaridan  foydalanib  kurish  samarali  natijalar  beradi.  Tabiiy 
boyliklarni  tejash,  xalk  xujaligining  yonilgi,  energiya,  xom  ashyo  va  materiallarga  bulgan 
ortib boruvchi extiyojini kanoatlantirishda xal etuvchi omil xisoblanadi.  
 
Bizning  nazarimizda,  atrof-muxitni  ximoya  etish  va  tabiiy  resurslarni  tiklash 
masalasida kuyidagilar e‘tiborga olinishi kerak: 

 
Maxaliiy  va  global  ekoloik  manitoring,  ya‘ni  atrof-muxitning  muxim  xarakteristkalari 
xolatini, suv, tuprok, atmosferadagi zararli moddalarning konsentratsiyasini nazorat kilish 
va ulchash; 

  Urmonlarni tiklash va yongin, zararkundalar, kasalliklardan muxofaza kilish; 

  Kurikxonalar,  etalon  ekotizimlar,  bebaxo  tabiiy  majmuilarni  kengaytirish  va  ular  sonini 
kupaytirish; 

  Usimlik va xayvonlarning noyob turlarini saklash xamda kupaytirish; 

 
Axolining ekologik ma‘rifati va madaniyatini yuksaltirish; 
Tabiatga  yangicha  munosabatni  shakllantirish  buyicha  inson  faoliyatining  barcha 
soxalarida  faol  ishlar  olib  borish,  tabiatdan  okilona  foydalanish  va  tabiatni  asrash 
texnoloiyasini  ishlab  chikishgina  bugungi  kundagi  ekologik  muammolarni  xal  etishga 
kolaversa, tabiat bilan uygun munosabatda bulishga kumaklashadi. 
 
Ekologik ekspertiza – bu geografik muxitning biologik kismiga ta‘sirini baxolashdir. 
 
Ekspertiza  ilmiy  tekshirish  yoki  loyixalash  institutlari  tomonidan  taklif  kilinayotgan 
loyixalarni  urganish  va  ularni  amalga  oshirish  maksadga  kanchalik  muvofik  ekanligini 
aniklab, chukur asoslangan xulosa berishdan iboratdir. Ekspertiza jaryonida korxonaning atrof 
muxitga, odamlarning sogligiga ta‘sir kilishi jiddiy e‘tiborga olinadi. 
 
Ekspertiza turli darajalarda amalga oshiriladi:davlat ekspertizasi, ilmiy va jamoatchilik 
ekspertizasi,  vazirliklar  ekspertizasi  va  boshkalar.  Ekspertiza  Uzbekiston  Respublikasi 
Tabiatni muxofaza kilish Davlat Kumitasi tomonidan belgilanadi. Mazkur kumitada ekologik-
geografik ekspertiza boshkarmasi faoliyat kursatadi. Taklif kilinayotgan loyixaning mazmuni, 
kanday  tadbirlar  amalga  oshirilishiga  karab,  shu  soxaning  etakchi  mutaxassislari  u  bilan 
tanishib  chikib,  uz  muloxazalarini  bildiradilar.  Masalan,  tog  daryolarida  yirik  suv  ombori 
kurilishi  loyixasi  ekspertizaga  topshirilgan  bulsa,  u  xolda  muxandis-gidrotexniklar, 
gidrologlar, 
gidrobiologlar, 
ekologlar, 
geograflar, 
urmonchilar, 
iktisodchilar, 
xukukshunoslardan iborat gurux tashkil kilinadi va ular loyixa buyicha uzlarining takliflarini 
tayyorlaydilar. 
 
80-yillarga  kadar  Uzbekistonda  kurilgan  sanoat  korxonalari  ekologik-geografik 
ekspertizadan  rasmiy  ravishda  deyarli  utkazilmagan.  Albatta,  korxona  biror  joyga  kurilishi 
lozim  topilganda  usha  joyning  muxandis-geologik,  gidrogeologik  va  gidrologik  sharoitlari 
birmuncha  xisobga  olingan,  lekin  korxona  keltiradigan  zararli  okibatlar  deyarli  xisobga 
olinmagan.  SHuning  uchun  axoli  zich  yashaydigan  CHirchik,  Oxangaron,  Fargona 
vodiylarida  sanoat  korxonalarining  salbiy  ta‘siri  tufayli  atmosfera  xavosi  va  suv  xavzalari 
boshka rayonlarga nisbatan kuprok ifloslangan. 
 
Endilikda,  ayniksa,  Uzbekiston  mustakillikka  erishgandan  sung,  yangi  sanoat 
korxonalari  ekologik  me‘yorlarga  mos  xolda  joylashtirish,  mavjud  korxonalar  ishlab 
chikarayotgan maxsulotlar, atrof muxitga chikarilayotgan chikindilar masalasi atroflicha taxlil 
kilinib,  texnologik  jarayonlarni  mukammallashtirish,  gaz  va  changni  tutib  koluvchi,  ularni 
tozalovchi zamonaviy moslamalarni urnatishga katta axamiyat berilmokda.  


O‗zbekistan  Respublikasining  ekologik  xavfeizligini  ta‘minlash  strategiyasi  milliy 
xavfsizlik  Konsepsiyasi  va  O‗zbekiston Respublikasi  Konstitutsiyasida belgilangan ekologik 
soxadagi shaxs, jamiyat va davlatning muxim xayotiy manfaatlaridan kelib chiqadi. 

Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   176




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish