Тошкент фармацевтика институти

8.2.Xilma-xillik va barqarorlik 
 
Bioxilma-xillik  va  ekotizim  faoliyatining  o‗rtasidagi  bog‗liqlikni  o‗rganishdagi 
asosiy  yondashuvlardan  biri  bu  laboratoriya  va  yoki  dala  sharoitida 
sintezlashgan  model  organizmlarni  yig‗ish  orqali  bioxilma-xillikni  bevosita 
boshqarishdir.  
Muqobil yondashuv esa tabiiy organizmlar guruhlaridan turlarni ajratib olishdir. 
Uchinchi, bu boshqaruvsiz yondashuvbo‗lib, bunda bioxilma-xillik va ekotizim 
faoliyati o‗rtasidagi bog‗liqlik xaqida qanday qilib bu ikkala bog‗liqlik o‗simlik 
va  xayvonot  olamida  o‗zaro  munosabatda  bo‗lishi  mumkinligini  kuzatgan 
xoldaxulosa  qilishdir.  Bu  uchchala  yondashuv  o‗ziga  yarasha  afzalliklarga  va 
noqulayliklarga  ega.  Ushbu  bo‗limda  biz  diqqatimizni  turli  xilma-xillikdan 
namuna organizmlarni yig‗ishga qaratamiz. Tadqiqotning birinchi dekadasidagi 
meta-analiz  bioxilma-xillik  va  ekotizim  faoliyati  o‗rtasidagi  ijobiy  bog‗liqlik 
(masalan,  2  rasm)  bu  quruqlikda  xam  suvda  mavjud  bo‗lgan  trofik  guruxlar 
(avtotrofik  organizmlar,o‗txo‗rlar,  o‗likxo‗rlar  va  yirtqichlar)  o‗rtasida  sezilarli 
darajada izchil bog‗langannamunadir. SHuningdek, bioxilma-xillik va ekotizim 
faoliyati o‗rtasidagi bog‗liqlik umuman olganda to‗ldiruvchi bo‗lib hisoblanadi, 
shuningdek, 
tasodifiy 
bioxilma-xillikning 
yo‗qolib  ketishi  ekotizim 
faoliyatibo‗lgan  ta‘siri  dastlab  sust  bo‗ladi,  ammo  keyinchalik  tezlashadi. 
Bioxilma-xillik  va  ekotizim  faoliyati  ustidagi  izlanishning  birinchi  bosqichida 
umumiy  qonuniyatlarni  (bioxilma-xillik  o‗zgarishlarning  ekotizimga  ta‘siri 
bormi yoki yo‗q), shuningdek, tajriba uchun turli darajalarni yaratish maqsadida 
tasodifiy  yig‗ib  olingan  turlarni    aniqlashga  e‘tibor  qaratilgan  edi.Bu 
izlanishning  asosiy  natijalaridan  biri  shuni  ko‗rsatdiki,  ya‘ni,turlar  va  tur 
guruxlari  orasidaularning  ekotizim  faoliyatiga  bo‗lgan  ta‘siriga  ko‗rasezilarli 
farq  borligi  aniqlandi.  Bu  shuni  ko‗rsatadiki,  ya‘ni  ekotizim  faoliyatidagi 
bioxilma-xillikning  yo‗qolib  ketishining sezilarli  ta‘siri  tabiatdaqaysi  turlarning 
yo‗qolib  ketishiga  bog‗liqdir.  Tasodifiy  hodisalardan  tabiatning  real  xodislari 
qarab  xarakatlanish  tadqiqotning  keyingi  bosqichining  asosiy  maqsadi 
hisoblanadi.