Тошкент фармацевтика институти

O‗zbekiston  Respublikasining  ekologik  xavfsizligini  ta‘minlash  nuqtai  nazaridan 
qaragandan  eng  dolzarb  muammo  suv  resurslarining  (er  usti  va  er  osti)  tanqisligi  va 
ifloslanganligidir. Respublikaning daryolari, kanallari, suv omborlari va hatto er osti suvlari 
turli antropogen ta‘sirlar ostiga tushib qolgan. 
O‗tgan asrning oltmishinchi yillaridan boshlab yangi erlarni keng ko‗lamda o‗zlashtirish, 
sanoatning, chorvachilikning ekstensiv rivojlanishi, urbanizatsiya, 
kollektor-drenaj sistemalarining qurilishi va daryo suvlarining sug‗orish uchun 
olinishi munosabati bilan daryo havzalaridagi suvning sifati intensiv ravishda 
yomonlasha bordi. Bu holat ekologik-gigienik va sanitariya-epidemiologik vaziyatni, ayniqsa 
daryo o‗zanlaridagi ahvolni yomonlashtiradi. 
Daryo ekosistemalariga antropogen bosimning o‗sib borishi suvlarning tarkibi 
va tuzilishidagi chuqur o‗zgarishlarga olib kelmoqda.  
Er usti suv sifati 

---

Er usti suvining ifloslanishi keng tarqalgan bo‗lib er osti, jumladan quduq suvining sezilarli 
darajada  ifloslanishiga  olib  keladi.  Suvning  ifloslanishi  kasallik  (buyrak  kasalliklari, 
onkologiya  va  o‗tkir  infeksiyali  kasalliklar)  ko‗rsatkichi  o‗sib  borishida  muhim  rol 
o‗ynayapti.  
Ichki suv havzalarini sanoat va maishiy oqova suvlari bilan ifloslanishi oxirgi paytda ortib 
bormoqda.  
Er osti ichimlik suvi 
Ichimlik  suvi  ta‘minotining  katta  qismini  er  osti  suvi  beradi.  Er  osti  chuchuk  suvi 
zaxiralari  notekis  joylashgani  tufayli  Qoraqalpog‗iston  Respublikasi,  Xorazm,  Buxoro 
viloyatlari,  Samarqand,  Qashqadaryo,  Jizzax  va  Surxondaryo  viloyatlarining  g‗arbiy 
hududlarida  ichimlik  suvi  taqchil.  Davlatning  maqsadi  markazlashgan  suv  ta‘minoti  tizimi 
orqali butun aholiga sifati yaxshi 
ichimlik  suvi  etkazib  berish  va  shahar  va  posyolkalarda  suvga  bo‗lgan  kommunal  talabni 
qondirishdan iborat. 
Maydoni 330 km2, aholisi 2,3 million bo‗lgan va 99 foiz qamrab olingan Toshkentda 
ichimlik suvi ta‘minoti uch asosiy manbadan iborat, ulardan ikkitasi er osti suvi zaxirasi va 
bir er usti manba bo‗lib 3.500 km tarmoq orqali kuniga 2,3 million m3 suv etkazib beriladi. 
Garchi xom suv tiniq keladigan davrlar 
bo‗lsa-da, milliy va xalqaro standartlarga javob berish uchun suvni filtrlash va xlorlash orqali 
tozalash zarur. Ichimlik suvini sanoatda ishlatishga yo‗l qo‗yilmaydi, kichik korxonalar uchun 
ba‘zi istisnolar bor. 
Yer  osti  suvi  zaxiralari  aholiga  etkaziladigan  ichimlik  suvining  80  foizini  ta‘minlab 
beradi.  Umuman,  mavjud  er  osti  chuchuk  suv  zaxiralari  aholining  ichimlik  suviga  bo‗lgan 
talabini qondiradi.  
 Yer osti suvi ko‗rsatilgandek asosan uylarga suv berish va ichimlik suvi (173,5 m3/s), 
sug‗orish va suv zaxirasini rivojlantirish (70,5 m3/s) va sanoat va texnik suv ta‘minoti uchun 
(29,6m3/s), foydalaniladi. 
Biroq,  shuni  aytish  lozimki,  oxirgi  bir  necha  yil  davomida  er  osti  suvining  sifati 
yomonlashib bormoqda, oqibatda ichimlik suvi manbai sifatida foydalanib bo‗ladigan er osti 
suvi zaxirasi kamayib bormoqda. 
CHuchuk er osti suvi asosan Farg‗ona vodiysida (34,5 foiz) va Toshkent 
(25,7  foiz),  Samarqand  (18  foiz),  Surxondaryo  (9  foiz)  va  Qashqadaryo  (5,5  foiz) 
viloyatlarida  jamlangan,  qolgani  esa  sho‗rtang  yoki  sho‗r  bo‗lib  ularni  ishlatish  imkoniyati 
kam. Qolgan hududlardagi chuchuk suv jami 7 foizni tashkil qiladi. 
Er osti suvi sifati 
Mamlakatning  g‗arbiy  qismida  (Zarafshonning  quyi  oqimi  va  Qashqadaryo,  Sirdaryo, 
Amudaryo va Markaziy Qizilqum basseyni)da er osti suvi yuqori darajada minerallashgan va 
qattiqdir.  Yirik  daryolar  (Amudaryo  va  sug‗orish  kanallari)  oqimi  bo‗lab  hosil  bo‗lgan, 
Xorazm  viloyati  va  Qoraqalpog‗iston  Respublikasida  ichimlik  suvi  etkazib  berish  uchun 
ishlatilayotgan  er  osti  chuchuk  suv  linzalarining  suvi  oxirgi  10-15  yil  mobaynida 
minerallashuv va qattiqligi ortib borganligi 
(sug‗orish ta‘siri) tufayli milliy standartlar talabiga javob bermaydi.