Тошкент фармацевтика институти

 
 
5-MA‟RUZA 
SHIKASTLANISHLAR. YUMSHOQ TO„QIMA SHIKASTLANISHI VA BTYO 
BOSH MIYA SHIKASTLANISHI VA UNDA BTYO 
Reja: 
1. Shikastlanishlarning tasnifi 
2. Yumshoq to„qimalarning SHikastlanish turlari 
3. Uzoq vaqt bosilish sindromi, asosiy belgilari va unda BTYO 
4.Bosh miya SHikastlanishining asosiy belgilari 
5. Miya chayqalishi 
6. Miya urilishi va ezilishi, belgilari, BTYO. 
 
SHikastlanish deb odam organizmiga  to„satdan turli tashqi omillar ta‟siri natijasida 
to„qimalarda,  organlarda  anatomik-funksional  o„zgarishlar  vujudga  kelib,  maxalliy  va 
umumiy reaksiyalar bilan davom etadigan patologik holatga aytiladi. 
Shikastlanishlarning quyidagi turlari ma‟lum: 
1)  ishlab chiqarish bilan bog„liq bo„lgan, 
2)  ishlab chiqarish bilan bog„liq bo„lmagan, 
3)  harbiy, 
4)  qasddan etkazilgan. 
Ishlab chiqarish bilan bog„liq SHikastlanish korxona, tashkilot  v.b. ish jarayonida 
sodir bo„ladi. Bunga qishloq xo„jaligi bilan bog„liq SHikastlanish ham kiradi. 
Ishlab chiqarish bilan bog„liq bo„lmagan SHikastlanish korxona, tashkilot v.b. ish 
jarayonida  sodir  bo„lmaydi.  Bunga  uy  sharoitida,  transportda,  ko„chada,  sport  bilan 
shug„ullanganda bo„ladigan Shikastlanishlar kiradi. 
Harbiy SHikastlanish esa harbiy xizmat bilan bog„liq Shikastlanishlarni o„z ichiga 
oladi. 
                Aqliy xujum savollari 
 

---

 
67 
Qasddan  SHikastlanishga  esa  o„zgalar  tomonidan    ataylab  etkaziladigan 
Shikastlanishlar  kiradi.  SHikats  etkazadigan  omillar-mexanik,  fizik,  kimyoviy  va  b. 
bo„lishi mumkin. 
Ko„rinishi  bo„yicha  yopiq  va  ochiq;  kelib  chiqishi  bo„yicha  bevosita  va  bilvosita 
Shikastlanishlar  farqlanadi.  YOpiq  Shikastlanishlarda  teri  butunligi  saqlanadi,  teri 
ostidagi to„qima  va a‟zolar shikatslanadi. Ochiq SHikastlanishda esa teri jarohatlanadi. 
Bevosita SHikastlanishda tashqi omil ta‟sir etgan joyda o„zgarishlar kuzatiladi. Bilvosita 
SHikastlanishda  esa  ta‟sir  joyida  o„zgarishlar  bo„lmay,  boshqa  joylarda  o„zgarish 
kuzatiladi. SHikatslovchi omil bir marta  yoki uzoq vaqt atsa-sekin ta‟sir etishi mumkin 
(o„tkir va surunkali Shikastlanishlar). 
Shikastlanishlarning  maxalliy  belgilariga  og„riq,  teri  rangini  va  butunligini 
o„zgarishi,  SHikastlangan  a‟zo  faoliyatini  buzilishi  va  b.  kiradi.  Umumiy  belgilarga  
xushdan ketish, shok, kollaps kiradi. 
SHikastlanish  darajasi quyidagi omillarga bog„liq: 1) shikatslovchi omilni fizikaviy 
tavsifi,  2)SHikastlangan  to„qimalarning  anatomik-fiziologik  xususiyatlari,  3) 
SHikastlanish  vaqtida    jabrlanuvchining  ahvoli,  4)  to„qima  va  a‟zolardagi    patologik 
o„zgarishlar va b. 
Shikastlanishlar kechishiga qarab: engil (ish qobiliyati yo„qotilmaydi, o„rtacha (ish 
qobiliyati  vaqtincha yo„qotiladi) va og„ir (ish qobiliyati uzoq vaqt yo„qotiladi) bo„lishi 
mumkin. 
Yumshoq to„qimalarning yopiq shikastlanishi.