Тошкент фармацевтика институти

O„TKIR JARROHLIK KASALLIKLARI 
Reja: 
 1. O„tkir appenditsitning kelib chiqish sabablari, asoratlari, asosiy belgilari va unda 
ko„rsatiladigan BTYO 
2.  O„tkir  xolitsitsitning  kelib  chiqish  sabablari,  asosiy  belgilari,  asoratlari  va  unda 
ko„rsatiladigan BTYO 
 3.  O„tkir  pankreatit  va  peritonit  kasalliklarining  kelib  chiqish  sabablari,  asosiy 
belgilari, asoratlari va unda ko„rsatiladigan BTYO 
4. Me‟da va 12 barmoqli ichakning teshilishi va qon ketishi kelib chiqish sabablari, 
asosiy belgilari, asoratlari va unda ko„rsatiladigan BTYO 
5.  CHurrak  va  ichakning  buralib  qolishi,  ularning  kelib  chiqish  sabablari,  asosiy 
belgilari, asoratlari va unda ko„rsatiladigan BTYO. 
O„tkir  jarrohlik  kasalliklari  to„satdan  boshlanib,  tez  rivojlanadi  va  hayot  uchun 
xavfli asoratlarni qoldiradi. Bu kasalliklar albatta jarrohlik aralashuvi bilan davolanadi. 
Bu kasalliklarga quyidagilar kiradi: 
1) yallig„lanish kasalliklari-o„tkir appenditsit, xoletsistit, pankreatit. peritonit; 
2)  kovak  a‟zolarning  yorilishi  (me‟da  va  o„n  ikki  barmoq  ichak  yarasining 
teshilishi, ichak yarasining yorilishi; 
3) o„tkir ichak tutilishi (ichak tutilishi, churraning chiqib qolishi; 
4)  ichki  qon  ketishlar-me‟da-ichakdan  qon  ketishi,  bachadondan  tashqari 
homiladorlik; 
 5) qorin bo„shlig„i a‟zolarining ochiq va yopiq Shikastlanishlari. 
Yug„on ichak chuvalchangsimon o„simtasi-appendiksning nospetsifik yallig„lanishi 
utkir  appenditsit  kasalligi  deyiladi.  Kasallikning  kelib  chiqish  sababi  appendiksning 
bo„shlig„iga  qoldiq  massaning  yig„ilishi  va  u  erda  mikroorganizmlarning  rivojlanishi 
natijasida  o„simtaning  parda  qavatlari  yalliglanishidir.  Utkir  appenditsit  bir  necha 
kurinishlarda  kechadi.  Kataral  shakli-chuvalchangsimon  o„simta  shilliq  pardasi  qizarib 
(giperimiya)  yallig„lanishi,    flegmanoz  shakli-chuvalchangsimon  usimtaning  fibroz 
yiringli  qoplam  bilan  qoplanishi,  gangrenoz  shakli-chuvalchangsimon  usimtaning 
oziqlanishi buzilishidir. Flegmanoz va ganrenoz shakllari kasallikning og„ir formalaridir. 
Asosiy  belgilari:  bemor  kasallik  boshlanishida  qorinnnig  yuqori  qismida,  kindik 
atrofida,  keyinchalik  esa  qorinning  ung  va  pastki  qismida    og„riqdan  shikoyat  qiladi. 
Bemorda  intoksikatsiya  belgilari,  titrash,og„iz  qurishi,  xolsizlik,  kungil  aynishi  va 
qusish,  puls  tezlashishi,  tana  xaroratining  oshishi  kuzatiladi.  Og„ir  shakllarida  bu 
belgilarning  kuchayishi  kuzatiladi.  Aniq  tashxis  quyishning  maxsus  belgisi-SHyotkin-
Blyumberg  simptomi  yordamida,  ya‟ni  osoyishtalik  bilan  barmoqlar  yordamida  usha 
soxani sekin bosib birdan quyib yuborilganda qorinning ung pastki qismida qattiq og„riq 
kuzatilishi,  shuningdek,    qorin  pardasining  tarangligi,  leykostitoz  kabi  belgilar  bilan 
aniqlanadi. 
BTYO.  Bemor  utkir  appenditsitga  shubxa  qilinganda  uringa  yotqiziladi  va  qorin 
soxasiga muzli xaltacha quyiladi. Bemorga narkotiklar va  surgi dorilar berish, klizmalar 

---

 
79 
qilish,  qoringa  grelka  quyish  qatiy  man  etiladi.  Bemor  tezda  shifoxonaga  yuborilishi 
kerak. 
O„t  pufagining  o„tkir  yallig„lanishi  o„tkir  xoletsistit  deyiladi.Bu  kasallik  kup 
uchrashi  bilan  appenditsitdan  keyingi  urinda  turadi  va  o„t  qopida  va  yullarida  tosh 
yig„ilishi  bilan  bog„liqdir.  Toshning  yig„ilishiga  sabab  moddalar  almashinuvining 
buzilishi, kamxarakatlik va boshqalardir.SHakllari: 
a)  kataral-shilliq  parda  yallig„lanishi    b)  flegmanoz-  ut  pufagi  barcha  qavatlari 
yiringli yallig„lanadi v) gangrenoz-ut pufagi devorlari nekrozga uchraydi.  
Belgilari:  xoletsistit  xuruji  tusatdan,  kupincha  kechqurun  boshlanib,  jigar  satxida 
,ung  qovurg„a  osti  soxasida  kuchli  og„riq  turadi.  kungil  aynish,  qusish,  ishtaxaning 
pasayishi, tana xaroratining kutarilishi, et uvishishi, pulsning tezlashishi, og„izda temir 
mazasi,  jig„ildon qaynashi,  qonda  leykostitoz  (1  mm
z 
.qonda  15000-20000)  kuzatiladi. 
Og„ir turlarida bu belgilar yaqqolroq namoyon buladi.  Aniq tashxis quyishning maxsus 
belgisi-  ung  tomon  qovurg„alariga  kaft  yoni  bilan  urilganda  og„riqning  kuchayishi 
xisoblanadi. 
O„tkir  xoletsistit  xurujida  xam  bemorga  og„riq  qoldiruvchi,  surgi  dorilar  va 
antibiotiklar  berish,  oshqozonnni  yuvish,  qayt  qildirish  taqiqlanadi.  Bemor  uringa 
yotqizilib, 
muzli 
xaltacha 
quyiladi 
va 
tezda 
kasalxonaga 
olib 
borilishi 
lozim.Kasallikning og„ir turlari tezlikda operatsiya qilinadi.