Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

22.1-rasm.  Talab inflyatsiyasi

2. 

Taklif inflyatsiyasi.  Inflyatsiya  ishlab  chiqarish  xarajatlari  va 

bozordagi taklifning о‘zgarishi natijasida ham kelib chiqishi mumkin. 

Ishlab chiqarish xarajatlarining o‘sishi natijasida kelib chiqadigan in­

flyatsiya mahsulot birligiga qilinadigan xarajatlarning ko‘payishi hi­

sobiga  narxlaming  oshishini  bildiradi.  Bu  holatni  ham  rasm  orqali 

ko‘rib chiqamiz (22.2-rasm).

22.2-rasm.  Taklif inflyatsiyasi

618

---

Rasmdan  ko‘rinadiki,  xarajatlarning  o‘sishi  natijasida  yalpi  tak­

lif  egri  chizig‘ining  dan  ga  qisqarishi  mahsulot  birligiga  to‘g‘ri 

keluvchi  xarajat  miqdorini  oshirib,  narxlaming  dan  darajaga  qa­

dar ko‘tarilishiga, real ishlab chiqarish hajmining esa  dan  ga qadar 

qisqarishiga olib keladi.

Shuningdek,  inflyatsiyaning  quyidagi  sabablarini  ham  ko‘rsatish 

mumkin:

-  monopolistik faoliyatlaming paydo bo‘lishi va amal qilishi;

-  noto‘g‘ri soliq siyosati yuritish;

-jahon bozorlaridagi narxlaming o‘sishi;

-  harbiy sohadagi xarajatlarning o‘sishi va hokazo.

Mahsulot birligiga ishlab chiqarish xarnjatlarining ortishi iqtisodi­

yotda foydani va mahsulot hajmini qisqartiradi. Natijada tovarlar tak­

lifi ham  qisqaradi.  Bu o‘z navbatida narx  darajasini  oshiradi.  Ishlab 

chiqarish xarajatlari nominal ish haqi, xomashyo va energiya narxla­

rining o‘sishi hisobiga ortib boradi.

Inflyatsiyaning  o‘rmalab  boruvchi, jadal va  giperinflyatsiya kabi 

turlari ham mavjud. 0 ‘rmalab boruvchi inflyatsiya holatida narxlar 

yiliga 10 foizgacha, jadal inflyatsiyada 20 dan 200 foizgacha, giper- 

inflyatsiyada 200 foizdan yuqori darajada o‘sishi kuzatiladi.

Bashorat  qilish  mumkinligiga  qarab  kutilayotgan  va  kutilmagan 

inflyatsiya farqlanadi. Kutilayotgan inflyatsiya va uning oqibatlarini 

oldindan bashorat qilish mumkin, kutilmagan inflyatsiyani oldindan 

aytib  bo‘lmaydi.  Birinchi  holda  inflyatsiyaning  kutilayotgan  salbiy 

oqibatlariga tayyorlanib,  uni  sezilarli  darajada yumshatish  mumkin. 

Ikkinchi  holda  narxlaming  kutilmagan  o‘sishi  natijasida  mamlakat 

iqtisodiy ahvolining sezilarli yomonlashuvi ro‘y berishi mumkin.