Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

2.3-rasm. Ishlab chiqarish jarayonining ikki tomonlama tabiati

52

---

Ishlab  chiqarish jarayonini  ikki  tomonlama  tahlil  qilib  o ‘rganish 

uning  mazmunini  to‘g ‘ri  tushunish  imkonini  beradi  va  turli  xil 

chalkashliklar,  munozarali  tortishuvlarga  chek  qo‘yadi.  Jumladan, 

shuni  ta’kidlash  lozimki,  ishlab  chiqarish jarayonida  ishtirok  etay- 

ot-gan  ishlab  chiqarish  vositalari  qiymati  ko‘paymagan  holda,  qan- 

cha  qiymatga  ega  bo‘Isa  shuncha  qiymat  aniq  mehnat  bilan  ishlab 

chiqarilgan tovarlar va xizmatlar qiymatiga o‘tkaziladi.  Lekin ishlab 

chiqarishning oxirida qiymat ortiqcha bo‘lib chiqadi. Bu ishchi kuchi 

tomonidan Yaratilgan yangi qiymat evaziga sodir bo‘ladi.

Ishlab  chiqarish  vositalari  naflilikni  yaratishda  to‘liq  qatnashadi, 

qiymatning tashkil topishida esa qisman,  ya’ni  uning  eskirgan qismi 

qatnashadi.  Bu  ishlab  chiqarish  jarayonida  qatnashayotgan  ayrim 

tabiiy  kuchlar  (masalan,  qishloq  xo‘jaligi  mahsulotlarini  yetishti- 

rishda  tuproq unumdorligi,  quyosh  va  shamol  energiyasi)  qiymatga 

ega  emas,  shuning  uchun  ular  tovaming  nafliligini  hosil  qilishda 

omil  sifatida  qatnashsada,  lekin  qiymatning  tashkil  topishida,  uning 

ko‘payishida qatnashmaydi (2.4-rasm).