Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

eng  muhim  ustuvor  yo‘nalishlariga  bag‘ishlangan  Vazirlar  Mahkamasining 

kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasi // Xalq so‘zi, 2016-yil  16-yanvar.

323

---

ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli vaqt omilidan kelib chiqib, ishlab chiqa­

rish xarajatlarini qisqa va uzoq muddatli davrda alohida tahlil qilinadi.

Qisqa  muddatli  davr  -   bu  korxonaning  faqat  o‘zgaruvchi 

xarajatlari miqdorini o‘zgartirish  uchun taqozo  etttadigan  davr- 

dir.  Misol uchun,  korxona mahsulotiga talab keskin  oshdi,  deb  faraz 

qilaylik.  Taklifning muayyan hajmida talabning oshishi narxning ham 

kq‘tarilishiga va binobarin, korxona foydasining ko'payishiga olib ke­

ladi. Q‘z o‘mida, ishlab chiqarish hajmini oshirish orqali korxona foyda 

massasini yanada oshirish imkoniga ega.  Buning uchun u eng awalo 

qisqa muddati davrdagi ishlab chiqarish xarajatlarini amalga oshiradi. 

Bunday xarajatlar qatoriga quyidagilami kiritish mumkin:

1) jonli mehnat xarajatlarini oshirish, ya’ni qo‘shimcha ishphi kuchi- 

ni yollash ya ulardan foydalanish; 

(

2) xomashyo, material, elektr energiyasi va boshqa xarajatlar miq- 

dorini ko‘paytirish;

3)  nisbatan  arzon  va  ishlab  chiqarishga  osonlik  bilan joriy  etish 

mumkin bo'lgan mehnat vositalari miqdorini ko‘paytirish va h.k.

Bundan  ko‘rinadiki,  korxona  ishlab  chiqarish  hajmini  o‘stirish 

uchun  Qisqa  davrda  faqat  Q‘zining  o‘zgaruvchi  xarajatlari  miqdorini 

o‘zgartirishi mumkin bo‘lib, ular qisqa muddatli xarajatlar hisoblanadi. 

Ishlab  chiqarish quwatlari  esa (ishlab  chiqarish bino va inshootlari 

maydoni, mashina va uskunalar miqdori) doimiy bo‘lib qoladi, ham­

da  bu  davr  faqat  ulardan  foydalanish  darajasini  o‘zgartirish  uchun 

yetarli bo‘lishi mumkin.