Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

10.2-rasm.  Tadbirkorlik kapitali va uning harakatidagi ikki tomon­

lama xususiyatning namoyon b o ‘U$hi

296

---

Rasmdan ko‘rinadiki, tovardagi ikki tomonlama xususiyat o‘z nav- 

batida tadbirkorlik kapitaliga ham o‘tadi. Chunki, u pul, ishlab chiqa­

rish  vositalari  va  ishchi  kuchi  ko‘rinishidagi  unumli  kapital  hamda 

tayyor tovarlardan iborat bo‘ladi. Ayni paytda, kapital tovarlari o‘sish 

xususiyatiga ega bo'lgan qiymatni ham namoyon etadi.

Tadbirkorlik  kapitalining  harakat jarayoni  ikki jihatdan,  ya’ni  -  

bir turdagi naflilikning sifat jihatdan boshqa turdagi naflilikka o‘tishi 

va miqdor jihatdan ko‘payishi hamda qiymatning o‘sish jarayonidan 

iborat.

Tadbirkorlik  kapitali  va  uning  harakatidagi  ikki  tomonlama  xu­

susiyat pirovardida yangidan Yaratilgan tovaming ikki tomoni, birin- 

chidan, sifat jihatdan yangi turdagi va ko‘rinishdagi, miqdor jihatdan 

esa  ko‘paygan naflilik,  ikkinchidan  esa,  o‘tkazilgan  va  qo‘shilgan 

qiymatda namoyon bo‘ladi.71

Tadbirkorlik kapitali ishlab chiqarish va muomala  jarayonida do­

imo harakatda bo‘ladi va bu harakat jarayonida bir qator bosqichlami 

bosib o‘tadi. Ishlab chiqarishga sarflanadigan har qanday sarmoya o‘z 

harakatini pul shaklidan boshlaydi. Pul (P) tegishli resurslar bozoridan 

zarur tovarlar, ya’ni ishlab chiqarish vositalari (Iv) va ishchi kuchi (Ik) 

sotib  olishga sarflanadi  (avanslanadi).  Bu holda pul  shunchaki  tovar­

lar sotib olishgagina emas, balki ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan 

iqtisodiy faoliyat omillarini  sotib  olishga  sarflanadi.  Ushbu muomala 

sohasida pul kapitali o‘z harakatining birinchi bosqichidan o‘tadi: