Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Iqtisodiy  ittifoqning amal  qilishi Yel Vazirlar kengashi tomoni- 

dan Yel iqtisodiy siyosatining asosiy yo‘nalishlari ishlab chiqilishini

713

---

ko‘zda tutadi hamda ularga har bir a’zo mamlakatning iqtisodiy rivoj­

lanishi muvofiq tushishini nazorat qiladi.

Siyosiy  ittifoq  yagona  tashqi  siyosatni  olib  borish  hamda  ichki 

qonunchilik  doirasida  umumiy  yondashuvlami  ishlab  chiqishga 

yo‘naltirilgan.

Valyuta  ittifoqi  Yel  doirasida  yagona  pul-kredit  siyosatini  olib 

borish hamda barcha mamalakatlar uchun umumiy bo‘lgan valyuta- 

ning amal  qilishini anglatadi.

1999-yil 1-yanvardan Yel mamlakatlari hududida evro hisob-kitob 

birligi sifatida amal qila boshladi. Biroq, bu paytda valyuta ittifoqiga 

Yelning barcha  a’zolari  kirmay,  Buyuk Britaniya,  Gretsiya,  Daniya 

va Shvetsiya evro hududidan tashqarida qoldi.

Yel  to‘la  huquqli  a’zolari  tarkibi  yillar  davomida  kengayib  bor- 

moqda.  Hozirda  uning  tarkibiga  28  mamlakat  kiradi:  Belgiya,  Ger- 

maniya,  Italiya,  Lyuksemburg,  Niderlandiya,  Fransiya  (1957-yil); 

Buyuk  Britaniya,  Daniya,  Irlandiya  (1973-yil);  Gretsiya  (1981-yil); 

Grenlandiya  (1985-yil);  Portugaliya,  Ispaniya  (1986-yil);  Avstriya, 

Finlyandiya,  Shvetsiya  (1995-yil);  Vengriya,  Kipr,  Latviya,  Litva, 

Malta,  Polsha,  Slovakiya,  Sloveniya,  Chexiya,  Estoniya  (2004-yil); 

Bolgariya, Ruminiya (2007-yil).

Yelga a’zo bo‘lish uchun bu mamlakatlar quyidagi talablarga ja- 

vob berishlari kerak:

-  demokratiyani kafolatlovchi tashkilotlaming barqaror faoliyati;

-  huquqiy tartibning o ‘matilishi va unga amal qilinishi;

-  inson huquqlariga amal  qilinishi va kam  sonli  millatlaming hi- 

moya qilinishi;

-  bozor iqtisodiyotining amal qilishi;

-  Ittifoq  ichidagi  raqobat kurashi  va bozor kuchlarining  ta’siriga 

bardosh bera olish;

-   o‘z  zimmasiga  a ’zolik majburiyatlarini,  shu jumladan,  siyosiy, 

iqtisodiy va valyuta ittifoqi vazifalarini olishga tayyorlik.

Yevropa Ittifoqining kengayishi  o‘zining  ijobiy va  salbiy tomon- 

lariga ega. Bir tomondan, yangi hududlar va aholining qo‘shilishi hi- 

sobiga Yelning resurs salohiyati o ‘sadi, mavjud a’zolar uchun bozor- 

lar ahamiyatli darajada kengayadi, Yelning jahondagi siyosiy mavqei

714

---

kuchayadi. Boshqa tomondan, Yeldan katta hajmdagi sarf-xarajatlar, 

jumladan, uning yangi a’zolari uchun subsidiya va transfer! to‘lovlari 

uchun byudjet sarflarining o‘sishi talab etiladi. Yangi a ’zolar iqtisodi- 

yotining tarmoq bo‘yicha tarkibi talabga javob bermaganligi sababli, 

Yelda beqarorlik xavfi kuchayadi.